Niewątpliwie zaletą systemów samotrawiących jest znaczne uproszczenie procedury z powodu połączenia wytrawiania i infiltracji tkanek zęba czynnikiem łączącym w jeden etap. Różne systemy samotrawiące wytwarzają różne cechy powierzchni żywica–zębina i zmienne siły łączenia z tkankami zęba. W zależności od kwasowości (pH) systemy samotrawiące demineralizują tkanki zęba na różną głębokość i w związku z tym wyróżnia się systemy wytrawiające silnie (pH ok. 1), średnio (pH ok. 1,5) i łagodnie (pH ok. 2). Większa zdolność systemu do wytrawiania implikuje obraz tkanek zęba zbliżony do uzyskanego po zastosowaniu 36% kwasu ortofosforowego. Hydrofilna żywica tych systemów równocześnie penetruje włókna kolagenu, jak i odwapnia nieorganiczne składniki w zębinie na tę samą głębokość. Następuje wówczas częściowa demineralizacja zębiny i rozpuszczenie warstwy mazistej, która dzięki impregnacji czynnikiem łączącym zostaje włączona w połączenie. Pozwoliło to na wyeliminowanie zbyt głębokiej demineralizacji zębiny w stosunku do możliwości penetracji systemu łączącego i uzyskanie stabilnego połączenia z zębiną. Uzyskana w ten sposób mniejsza przepuszczalność zębiny ogranicza objawy nadwrażliwości i penetrację substancji toksycznych w kierunku miazgi.
Systemy samotrawiące łączą się w wystarczającym stopniu z opracowanym szkliwem, natomiast łagodniejsze wersje tych systemów nie wytrawiają nieopracowanego szkliwa i zapewniają zbyt małą powierzchnię do osiągnięcia retencji mikromechanicznej. W związku z tym, w celu uzyskania lepszego połączenia ze szkliwem zębów, jest wskazane selektywne trawienie szkliwa (selective-enamel-etch), które można przeprowadzić przez wstępne, krótkie – 5-10-sekundowe wytrawienie szkliwa 36% roztworem kwasu ortofosforowego przed zastosowaniem systemu samotrawiącego (pre-etching). Trawienie zębiny kwasem ortofosforowym nie jest zalecane z powodu ujemnego wpływu tego zabiegu na siły łączenia, jak również możliwość wystąpienia nadwrażliwości.
Większość systemów samotrawiących nie łączy się z materiałami złożonymi dualnymi i chemoutwardzalnymi, wykorzystującymi aromatyczne aminy trzeciorzędowe jako katalizatory reakcji redox, ze względu na reakcję kwas–zasada, która powoduje dezaktywację amin trzeciorzędowych. Powodem do niepokoju są również badania informujące o znacznej sorpcji płynów przez hydrofilne komponenty systemów samotrawiących, w związku z ich wysoką hydrofilnością. W badaniach in vitro najmniej i najbardziej hydrofilowe żywice absorbowały odpowiednio 0,55% i 12,8% wagowych wody i wykazały odpowiednio 15% i 73% zmniejszenie modułu sprężystości po 3 dniach badań. Absorpcja wody może wpływać na stabilność mechaniczną połączenia oraz sprzyjać szybkiej i katastrofalnej w skutkach degradacji połączenia kompozytu z tkankami zęba. Ponadto samotrawiący primer po zakończeniu polimeryzacji może kontynuować trawienie zębiny przez pewien czas, powodując demineralizację obszaru, który nie zostanie wypełniony czynnikiem łączącym. Powikłanie takie może być przyczyną nanoprzecieku i nadwrażliwości.
dr hab. n. med. Alicja Nowicka
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Endodoncji PUM
MS 11.2014