Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie warunków bezpiecznego stosowania promieniowania jonizującego dla wszystkich rodzajów ekspozycji medycznej (Dz.U. 2011, nr 51,  poz. 265) podaje, że „Rentgenowskie badania stomatologiczne inne niż wewnątrzustne są opisywane przez lekarza radiologa lub lekarza dentystę, który odbył odpowiednie przeszkolenie w zakresie radiologii szczękowo-twarzowej”. Do tej pory żadne przepisy nie precyzują, co oznacza sformułowanie „odpowiednie przeszkolenie” – czy jest to szkolenie przeddyplomowe w zakresie radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej, obowiązkowe kursy bądź staże w trakcie odbywania szkolenia specjalizacyjnego, a może dodatkowe szkolenia czy kursy organizowane przez akredytowane jednostki. W naszym kraju istnieje wielka potrzeba wprowadzenia specjalizacji z radiologii stomatologicznej i szczękowo-twarzowej, która umożliwiałaby lekarzom dentystom szkolenie w zakresie opisywania stomatologicznych badań radiologicznych. W grudniu 2014 r. zostało opublikowane obwieszczenie Ministra Zdrowia w sprawie ogłoszenia wykazu wzorcowych procedur radiologicznych z zakresu radiologii – diagnostyki obrazowej i radiologii zabiegowej (Dz.U. Min. Zdr.  2014.85). Zgodnie z procedurami wzorcowymi m.in. zdjęcia pantomograficzne i badania tomografii stożkowej CBCT muszą mieć pisemny opis. Biorąc pod uwagę fakt, że statystycznie co drugie źródło promieniowania rentgenowskiego w Polsce znajduje się w gabinecie stomatologicznym, można domniemywać, że liczba stomatologicznych zdjęć rentgenowskich wymagających opisu lekarskiego jest ogromna, a liczba lekarzy rzeczywiście realizujących ten obowiązek relatywnie niska.

Jeśli zaś chodzi o sam opis zdjęcia pantomograficznego, to nie ma w tej chwili oddzielnego rozporządzenia, które regulowałoby, co należy w nim zawrzeć. Natomiast w opisywaniu zdjęcia można się posłużyć poniższym schematem modyfikowanym w zależności od wskazań i wywiadu chorobowego:

• Zmiany próchnicowe, pierwotne i wtórne, uwzględniając fakt, że pantomogram nie jest zdjęciem z wyboru do diagnostyki próchnicy zębów, niemniej jednak wszystkie zmiany widoczne na radiogramie należy opisać.
• Jakość wypełnień na powierzchniach stycznych –  wypełnienia nawisające lub brak punktów stycznych.
• Zmiany zapalne przyzębia przyszczytowego.
• Zęby leczone endodontycznie  –  na ile jest możliwa ocena wypełnienia kanałów korzeniowych na zdjęciu pantomograficznym, z uwzględnieniem niedopełnienia i przepełnienia kanałów korzeniowych, powikłań leczenia. Również w tym przypadku w razie wątpliwości należy się posługiwać zdjęciami zębowymi w celu pełnej oceny wypełnienia i gojenia się zmian okołowierzchołkowych.
• Zmiany pourazowe zębów i wyrostków zębodołowych
• Zaburzenia nabyte zębów inne niż próchnica czy zmiany pourazowe, np.   starcie, zdarcie, nadżerki, resorpcje – wewnętrzne i zewnętrzne.
• U pacjentów w wieku rozwojowym w zależności od wieku –  obecność  zawiązków zębów stałych, hipodoncja, obecność zawiązków trzecich zębów trzonowych, obecność zębów mlecznych –  fizjologiczna lub zęby przetrwałe.
• Zęby zatrzymane, nadliczbowe, twory dodatkowe itd.
• Stan przyzębia brzeżnego, jeżeli odbiega od normy.
• Urazy części twarzowej czaszki.
• Inne zmiany w kościach – torbiele, nowotwory, zmiany zapalne, zmiany dysplastyczne, zaburzenia rozwojowe itp. W miarę możliwości należy podać rozpoznanie lub rozpoznanie różnicowe oraz propozycję dalszych badań obrazowych.
• Stan zatok szczękowych w obszarze obrazowanym na zdjęciu pantomograficznym, czyli przede wszystkim dno i zachyłek zębodołowy zatoki.
• Inne zmiany widoczne na zdjęciu pantomograficznym – konkrementy ślinowe, zwapnienia dystroficzne w migdałkach, uwapnione blaszki miażdżycowe w naczyniach szyjnych, zwapnienia w więzadle rylcowo-gnykowym i rylcowo-żuchwowym, inne skostnienia i zwapnienia (np. flebolity).
• Można oceniać również blaszkę zbitą brzegu dolnego żuchwy pod kątem możliwej osteopenii lub osteoporozy.

 

 

 

Na koniec warto przypomnieć, że analogiczna procedura „zdjęcie pantomograficzne z opisem” od 2014 roku funkcjonuje także w powiązaniu ze świadczeniami z zakresu chirurgii stomatologicznej i również w tym przypadku jest konieczny  pełny opis zdjęcia, a nie tylko zmian wymagających leczenia chirurgicznego.

prof. dr hab. n. med. Ingrid Różyło-Kalinowska

MS 5.2015