- Krytyczny – wysokiego ryzyka, przecinający ciągłość skóry czy błony śluzowej. Wszystkie tego rodzaju narzędzia i sprzęt powinny być przed użyciem sterylne.
- Półkrytyczny – średniego ryzyka, przy rutynowym stosowaniu wchodzi w kontakt z nieuszkodzonymi błonami śluzowymi. Jeżeli jest to możliwe, taki sprzęt powinien być sterylny, ewentualnie dezynfekcja wysokiego poziomu.
- Niekrytyczny – niskiego ryzyka, wchodzi w kontakt jedynie z nieuszkodzoną skórą, dezynfekcja średniego, niskiego poziomu (tab. I).

Wyrób medyczny – narzędzie, przyrząd, urządzenie, oprogramowanie, materiał lub inny artykuł stosowany samodzielnie lub w połączeniu z tym oprogramowaniem przeznaczonym do używania specjalnie w celach diagnostycznych lub terapeutycznych i niezbędnym do właściwego stosowania wyrobu, który wytwórca przeznaczył do stosowania u ludzi w celu:
- diagnozowania, zapobiegania, monitorowania, leczenia lub łagodzenia przebiegu choroby, urazu lub upośledzenia;
- badania, zastępowania lub modyfikowania budowy anatomicznej lub procesu fizjologicznego;
- regulacji poczęć,
A. Dezynfekcja narzędzi
B. Prawidłowe wykonywanie stężeń roztworów roboczych (tab. II)
Ważne:
- Użytkownik jest odpowiedzialny za sporządzenie roztworu o prawidłowym stężeniu i stosowanie preparatu zgodnie z zaleceniami producenta.
- Należy zawsze korzystać z miarek.
- Stosuje się tylko wymienione przez producenta stężenia i czas działania.
- Nie można mieszać różnych preparatów do dezynfekcji lub preparatów do dezynfekcji z produktami myjącymi.

- Kolejność czynności – najpierw dezynfekcja, potem mycie.
- Stosowanie preparatów myjąco-dezynfekujących. Efektywna dezynfekcja miejsc skażonych np. przez krew.
- Preparaty na bazie aktywnego tlenu przyspieszają procesy korozji w mikrouszkodzeniach powstałych na powierzchni instrumentów.
- Preparaty o przedłużonej aktywności można stosować przez kilka lub nawet kilkanaście dni. Producent określa zasadę ich użycia i konieczność wymiany roztworu na nowy.
- Stosować preparaty o szerokim spektrum działania. Należy się zapoznać z informacją o dłuższym czasie działania, w którym zostaną zlikwidowane prątki gruźlicy oznaczane przez producentów preparatów jako „Tb” lub „TBC”.
- Nie należy dopuszczać do zasychania zanieczyszczeń, a użyte instrumenty najszybciej jak to możliwe umieszczać w roztworze do dezynfekcji.
- Używanie specjalnych pojemników (wanienek) do dezynfekcji. Na pokrywie pojemnika należy umieścić informacje dotyczące nazwy preparatu, stężenia, czasu działania, daty sporządzenia roztworu oraz osoby, która to zrobiła.
- Po czasie dezynfekcji narzędzia należy dokładnie opłukać z resztek płynu oraz doczyścić powierzchnie, na których są widoczne zanieczyszczenia.
Do wierteł i drobnych narzędzi używa się metalowej szczotki w kolorze złotym, a do pozostałych specjalnej szczotki z włosiem syntetycznym. - Czas dezynfekcji mierzy się od momentu umieszczenia w roztworze ostatniego instrumentu. Dołożenie kolejnego skażonego narzędzia powoduje, że czas zaczyna się mierzyć od początku.
- Narzędzia z pustymi kanałami, np. kaniule do ssaków, należy wkładać do roztworu pod odpowiednim kątem, aby umożliwić wpłynięcie preparatu do wnętrza i jednoczesne wydostanie się powietrza.
- Wiertła nie mogą wystawać ponad powierzchnię roztworu.
Umieszczanie wierteł z różnych stopów metali w tym samym czasie i w tym samym roztworze powoduje ich szybsze niszczenie, rdzewienie, ciemnienie, łamanie się. Należy włożyć do roztworu jedną partię wierteł, po upływie właściwego czasu dezynfekcji wyjąć ją i wtedy umieścić kolejną.
- Myjka musi być urządzeniem medycznym, nie przemysłowym!
- Stosuje się preparaty specjalne, przeznaczone do tej metody dezynfekcji.
- Temperatura w czasie dezynfekcji nie powinna przekraczać 40 stopni C.
- Instrumenty umieszcza się w specjalnych koszach, w których zanurza się je w roztworze.
- Instrumenty gromadzi się w roztworze przygotowanym w myjce, a następnie uruchamia się odpowiedni program na zalecany czas.
- Po zakończonym cyklu pracy dokonuje się płukania, ręcznego mycia, suszenia i pakowania instrumentów.
- Metoda najbardziej zalecana ze względu na bezpieczeństwo personelu oraz powtarzalność procesów.
- Stosowanie odpowiednich preparatów zalecanych przez producenta urządzenia, które podłącza się w odpowiednim miejscu, a ich dozowanie następuje automatycznie.
- Stosowanie tej metody nie zwalnia użytkownika z optycznej kontroli czystości narzędzi po zakończonym cyklu pracy urządzenia.
- Dezynfekcja zewnętrzna z użyciem preparatów do szybkiej dezynfekcji lub nasączonych nimi specjalnych chusteczek. Preparat nanosi się na powierzchnię i czeka się na jego zadziałanie przez określony przez producenta czas. Chusteczka, gaza lub lignina służą tylko do naniesienia preparatu na powierzchnię i nie mogą pozostać w miejscu poddanym dezynfekcji.
- Prawidłowe zabezpieczenie wnętrza końcówki dzięki zastosowaniu metody manualnej lub automatycznej.
- Sterylizacja – zastosowanie autoklawów klasy B. Tylko autoklawy tej klasy stwarzają możliwość sterylizacji wnętrza końcówek stomatologicznych.
A. Powierzchnie dotykowe – powierzchnie z którymi pacjent i personel ma częsty kontakt za pośrednictwem rąk lub sprzętu medycznego. Zalicza się do nich uchwyty, klamki, włączniki, poręcze fotela, blaty robocze.
Ważne:
- Obowiązkowa dezynfekcja po każdym pacjencie.
- Użycie preparatów alkoholowych o szerokim spektrum działania do szybkiej dezynfekcji powierzchni.
- Preparaty w sprayu aplikuje się najpierw na materiał (gaza, lignina itp.), a następnie nanosi równomiernie na powierzchnię. Rozpylenie preparatu bezpośrednio na miejsce, które chce się zdezynfekować, dopuszcza się tylko w sytuacji, kiedy nie można do niego dotrzeć ręką.
- Chusteczki nasączone preparatami do szybkiej dezynfekcji są wygodniejsze i łatwiejsze w użyciu. Wielkość chusteczki dobiera się do miejsca dezynfekcji; chusteczką tylko nanosi się na nie preparat, ale jej nie pozostawia. Należy zwrócić uwagę na dokładne zamykanie pojemników z chusteczkami, ponieważ preparat może łatwo odparować.
B. Powierzchnie bezdotykowe – powierzchnie, które nie mają kontaktu z pacjentem, duże powierzchnie zmywalne typu podłogi, ściany, meble.
- Czynność dezynfekcji przeprowadza się raz dziennie po zakończeniu przyjęć pacjentów, używając preparatów bezalkoholowych lub nasączonych nimi chusteczek.
- Do dezynfekcji podłóg stosuje się metodę dwóch wiader – jeden komplet (wiadro i mop) służą do dezynfekcji, a drugi do mycia. Najlepiej stosować preparaty myjąco-dezynfekujące.
- Nigdy nie należy mieszać preparatów do dezynfekcji z produktami np. do mycia podłóg.
- Dezynfekuje się wszystkie podłogi.
- W przypadku zmiany preparatu należy dokładnie zmyć wodą z powierzchni resztki poprzedniego produktu, wyprać mop (lub zmienić na nowy) oraz dokładnie umyć wiadro.
- Mopy i wiadra przechowuje się w specjalnym pomieszczeniu.
- Do dezynfekcji stosuje się specjalne preparaty z tzw. obciążeniem, które mają właściwości dezynfekujące.
- Nie dopuszczać do wysychania zanieczyszczeń.
- Preparat stosować zgodnie z zaleceniami producenta, obejmującymi przeprowadzenie dwóch procedur. W pierwszej kolejności plamę przykrywa się suchą gazą i delikatnie wylewa na nią preparat, tak aby została obficie nasączona. Należy odczekać określony przez producenta czas dezynfekcji, a następnie zebrać gazą zanieczyszczenia (nie rozcierać) i umieścić gazę w koszu na skażone odpady. Druga czynność obejmuje ponowną dezynfekcję tego miejsca.
A. Dezynfekcja systemów ssących
- Dla lepszej pracy warto dodatkowo po każdym pacjencie przepłukać system ssący wodą.
- Używać specjalnych preparatów o szerokim spektrum działania.
- Tylko produkty o płynnej konsystencji mogą przepłynąć przez cały system ssący.
- Nigdy nie stosować agresywnych produktów przeznaczonych do odpływów kanalizacyjnych!!!
- Należy stosować specjalne systemy, które umożliwiają efektywne zasysanie preparatów do wnętrza przewodów. Nie zapominać o odpływie ze spluwaczki.
- Po czasie dezynfekcji przepłukać system ssący wodą. Najlepiej wybrać sprawdzone preparaty, które są skuteczne i jednocześnie mogą pozostać
w przewodach do następnego dnia pracy. - Po czasie dezynfekcji lub przed rozpoczęciem przyjęć pacjentów system ssący należy przepłukać wodą.
- Filtry i sitka czyści się po upływie czasie dezynfekcji.
- Preparat aspiruje się za pomocą odpowiednich systemów. Zasysa do ssaka (-ów) i ślinociągu, odpowiednią ilość wlewa się także do spluwaczki.
- Produkty te mają właściwości udrażniające i najczęściej po określonym przez producenta czasie należy system ssący przepłukać wodą.
- Nie przekraczać czasu działania preparatu!
A. Dobór preparatów i metody
- Zawsze najpierw dezynfekcja, dopiero potem delikatne płukanie pod wodą.
- Używać tylko specjalnych preparatów przeznaczonych do dezynfekcji wycisków i (lub) prac protetycznych.
- Należy czytać zalecenia producenta dotyczące rodzaju mas wyciskowych czy innych materiałów, do których można użyć danego produktu.
- Stosować metodę zanurzeniową – umieścić wycisk/protezę w preparacie na określony przez producenta czas. Preparaty w sprayu są niebezpieczne dla użytkownika, gdyż ich rozpylanie tworzy aerozol złożony z preparatu
i zanieczyszczeń znajdujących się na powierzchni wycisku/protezy.
2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 12 stycznia 2011 r. w sprawie wymagań zasadniczych oraz procedur oceny zgodności wyrobów medycznych. DzU, 2011, 16, 74.
3. Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. DzU, 2008, nr 234, poz. 1570, wraz z aktami wykonawczymi.
4. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej. DzU, 2006, nr 213, poz. 1568 ze zmianami, DzU, 2008, nr 30, poz. 187.
Artykuł ukazał się w nr. 3/2015 MS
Zdjęcie: Fotolia.com