Wbrew powszechnie głoszonemu hasłu „bieg to zdrowie” stwierdzam, że u niektórych osób intensywny wysiłek, związany na przykład z bieganiem, może doprowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Do tej grupy należą osoby z rozpoznaną dyskopatią, schorzeniem bardzo częstym u stomatologów.

Choroba krążka międzykręgowego, czyli dyskopatia, to zaburzenie funkcji spowodowane długotrwałą pracą statyczną, wykonywaną najczęściej w niewygodnych, wymuszonych pozycjach. Krążek międzykręgowy jest stawem, którego zadaniem jest utrzymywanie ruchomości pomiędzy sąsiednimi kręgami, ale również amortyzowanie ciężaru tej części ciała, która leży powyżej tego stawu.

Podczas biegania amortyzacja w zakresie krążków międzykręgowych jest szczególnie ważna, gdyż właśnie wtedy ciężar ciała jest unoszony i gwałtownie opada przy każdym kolejnym kroku. Obniżony krążek międzykręgowy nie spełnia tego zadania.

Zagrożenie przeciążenia pracy prawej komory serca

Jednak groźniejszym w skutkach efektem wzmożonego wysiłku w dyskopatii może być przeciążenie pracy prawej komory serca. Jaki jest związek między dyskopatią a pracą serca? Problemy z kręgosłupem nie zaczynają się od zniekształcenia krążka. W pierwszej kolejności dochodzi do nieprawidłowego ustawienia kręgosłupa, pogłębienia lub spłycenia krzywizny lędźwiowej. Dopiero w następstwie tych zmian powstają uszkodzenia strukturalne – zarówno w obrębie stawu, jak i w samym kręgu. Inne niż fizjologiczne ustawienie kręgosłupa wpływa na funkcjonowanie sąsiadujących z nim narządów, a bardzo istotne jest ułożenie głównego naczynia żylnego przekazującego krew z kończyn dolnych. Żyła główna dolna ulega uciśnięciu, co zaburza przepływ krwi do serca.

Zgodnie z prawami przepływu cieczy, w tym wypadku krwi, im większa prędkość przepływu, tym mocniejsze zawirowania strumienia powstają w miejscach zniekształceń ścian naczyń. Zwiększa to siły oporu przepływu krwi i zmusza serce do intensywniejszej pracy. W urządzeniach technicznych, związanych z przepływem cieczy, znane jest zjawisko kawitacji. Niebezpiecznym następstwem kawitacji jest powstawanie drgań uszkadzających ściany rur z przepływającą cieczą. Przeprowadzenie badania, które wyjaśni, czy w naczyniach krwionośnych występuje podobne zjawisko, jest niestety bardzo trudne. Jednak wydaje mi się, że nie można całkowicie wykluczyć,że istnieje taki czynnik, niekorzystny dla ścian żyły. Może w ten sposób wytłumaczy się charakterystyczne miejsca powstawania zwłóknień i zwapnień ścian naczyń krwionośnych oraz osadzania się blaszek miażdżycowych (ryc. 4).

Wysiłek – forma odreagowania stresu

Podczas rozmów prowadzonych na konferencjach dla stomatologów spotykałem się z opiniami, że intensywny wysiłek jest niezbędną formą odreagowania codziennych stresów związanych z pracą. Dobre samopoczucie po mocnym zmęczeniu działa jak narkotyk, chętnie się do tego wraca. Nic dziwnego, gdyż to uczucie odprężenia i wypoczynku jest w rzeczywistości związane z narkotykiem, który w sposób naturalny wytwarza się w naszym organizmie, czyli endorfiną. Trzeba pamiętać, że tego typu „dobre samopoczucie” może nie odzwierciedlać rzeczywistego stanu organizmu. To uczucie może nas mylić i wpływać na naszą decyzję kontynuowania wyczerpujących wysiłków fizycznych. Może to doprowadzić do powstawania uszkodzeń, czyli urazów sportowych lub do poważnych schorzeń serca.

Schorzenia kręgosłupa są coraz powszechniejsze i dotyczą coraz młodszych osób. Badania kręgosłupa powinny być prowadzone w pewnych grupach zawodowych w sposób rutynowy. Zazwyczaj o nieprawidłowym ustawieniu kręgosłupa i dyskopatii dowiadujemy się wtedy, kiedy przy gwałtownym ruchu pojawią się pierwsze ostre bóle. Wcześniejsze objawy, zmęczenie i pobolewania są najczęściej bagatelizowane.

Jestem przekonany, ze można opóźniać niekorzystne skutki pracy statycznej przez stosowanie zasad ergonomii, ćwiczenia profilaktyczne i zabiegi z zakresu fizjoterapii. Wbrew panującej ostatnio modzie nie muszą to być siłowe i intensywne ćwiczenia, które mogą szkodzić. Namawiam wszystkich stomatologów, z którymi się stykam aby wykonali niezbędne badania swojego organizmu, żeby przed wyborem formy aktywności sportowej poradzili się lekarzy specjalistów i wykwalifikowanych fizjoterapeutów. Specjaliści określą indywidualnie, jaki rodzaj wysiłku jest najkorzystniejszy dla organizmu danej osoby.                 

dr n. k. f. Zbigniew Sawicki
Prywatna praktyka z zakresu fizjoterapii i masażu medycznego we Wrocławiu

Ryc. 1. Krążek międzykręgowy oprócz pełnienia funkcji stawu amortyzuje duże siły ściskające, działające z powierzchni sąsiednich kręgów.

Ryc. 2. Położenie żyły głównej dolnej i żyły biodrowej lewej w bezpośrednim sąsiedztwie kręgosłupa powoduje, że zmiany jego ustawienia muszą oddziaływać na zmianę kształtu tych naczyń.

Ryc. 3. Odprostowanie, czyli spłycenie krzywizny lędźwiowej  (po lewej). Kręgosłup prawidłowy (pośrodku). Pogłębienie krzywizny lędźwiowej (po  prawej).

Ryc. 4. Zniekształcenia ścian naczyń krwionośnych mogą wpływać na przepływ krwi w żyle głównej dolnej.