Około 80% zakażeń przenosi się przez kontakt z rękami.

Skóra rąk powinna być zdrowa, wypielęgnowana, nawilżona, bez otarć, zranień i uszkodzeń. Obecność chorób skórnych,  liszajec, ropne zmiany skórne, świerzb itp. są wskazaniami do odsunięcia pracownika od pracy do czasu wyleczenia.

Paznokcie powinny być zdrowe, naturalne, krótko obcięte, zaokrąglone, bez lakieru, pozbawione biżuterii (pierścionki, obrączka, zegarek, bransoletki).

 

Usuwa mechanicznie drobnoustroje kolonizujące przejściowo powierzchnię skóry. Stosuje się je,  jeśli:

• na skórze rąk są widoczne zabrudzenia lub zanieczyszczenie krwią, śliną oraz innymi płynami ustrojowymi,
• rękawica ochronna uległa uszkodzeniu;
• po skorzystaniu z toalety, wydmuchaniu nosa itp.

Mycie rąk – mycie z zastosowaniem bieżącej wody i mydła. Powinno trwać nie krócej niż 15 sekund, następnie dokładnie spłukuje się mydło, a ręce osusza ręcznikiem jednorazowym. Ze względu na częste mycie rąk najlepiej wybierać preparaty, które nie zawierają zasad i mydła, a dzięki temu nie wysuszają nadmiernie skóry rąk.

Higieniczne mycie rąk – mycie z zastosowaniem mydła antybakteryjnego oraz bieżącej wody.

Dezynfekcja higieniczna – dezynfekcja obejmująca obszar dłoni i nadgarstków z zastosowaniem antyseptycznych preparatów na bazie alkoholu.

Dezynfekcję higieniczną należy przeprowadzić:

• przed kontaktem i po kontakcie z pacjentem;
• przed kontaktem i po kontakcie z inwazyjnym sprzęte;
• po kontakcie z płynami ustrojowymi (krew, ślina itp.);
• przed procedurą i po przeprowadzeniu procedury dezynfekcji danego obszaru;
• po zdjęciu rękawiczek;
• przed rozpoczęciem pracy i po jej zakończeniu.

 

Mycie lub dezynfekcja muszą objąć wszystkie obszary dłoni, które przedstawiono w sposób graficzny poniżej. Najczęściej pomijane obszary to kciuk, część grzbietowa dłoni (szczególnie palec wskazujący i środkowy) oraz zakończenia palców.

• Często powielane błędy związane z dezynfekcją rąk to stosowanie preparatu na wilgotne dłonie, co powoduje jego rozrzedzenie i niewłaściwe działanie.
• Używanie zbyt małej ilości środka do dezynfekcji, niewłaściwe rozprowadzanie preparatu, noszenie biżuterii.

 

Chirurgiczne mycie rąk – obejmuje mycie dłoni i przedramion z czyszczeniem paznokci i zastosowaniem mydła antybakteryjnego oraz bieżącej wody. Stosuje się je przed zabiegami chirurgicznymi oraz przed dezynfekcją chirurgiczną.

Dezynfekcja chirurgiczna – dezynfekcja dłoni i przedramion z zastosowaniem odpowiedniego preparatu alkoholowego.

 

Rękawice sterylne (jałowe) kupuje się pakowane parami, w odpowiednich rozmiarach, w sklepach z wyposażeniem stomatologicznym. Rękawic nie sterylizuje się w autoklawach!!! Stosuje się je do zabiegów chirurgicznych.

Rękawiczki higieniczne (niesterylne) umieszczone w kartonowych opakowaniach – używa się ich  do wszystkich pozostałych zabiegów (niechirurgicznych) oraz:

• Zawsze jeżeli może dojść do kontaktu z krwią, śliną, błoną śluzową lub innym potencjalnie zakaźnym materiałem.
• Rękawiczki to wyrób jednorazowego użycia, czyli stosuje się je raz u jednego pacjenta.
• Zmienia się je zawsze po każdym pacjencie, również gdy ulegną uszkodzeniu, ponieważ są skażone dużą ilością materiału biologicznego.
• Stosowanie rękawic nie daje stuprocentowej ochrony przed zakażeniami
  i nie zwalnia z dezynfekcji rąk. Rękawice mają zredukować do minimum bezpośredni kontakt naszej skóry z potencjalnie zakaźną skórą, śliną, krwią czy błoną śluzową pacjenta.
• Należy dobrać rodzaj materiału, z którego rękawiczki są wykonane (lateks, winyl, nitryl itp.), rozmiar, obecność lub brak talku oraz innych substancji nawilżających.
• Do mycia narzędzi po czasie dezynfekcji najlepiej użyć gospodarczych rękawic ochronnych, które są grubsze, bardziej odporne na działanie związków chemicznych i dłuższe (długi mankiet zapobiega ewentualnemu przedostaniu się cieczy do wnętrza rękawic). Odpowiednio dobrany rozmiar gwarantuje prawidłową chwytność podczas pracy z mokrymi przedmiotami.

 

Środki ochrony osobistej istotnie poprawiają bezpieczeństwo personelu medycznego, zapobiegając bezpośredniemu kontaktowi z czynnikami chorobotwórczymi. Ich właściwy dobór i użycie zapobiegają infekcjom i zakażeniom krzyżowym.

 

Odzież medyczna – stanowi ochronę przed skażeniem czynnikami biologicznymi oraz chemicznymi. Personel medyczny podczas wykonywania wszystkich procedur i w czasie pracy przy zabiegach nie chirurgicznych stosuje fartuchy bawełniane. Jednorazowe fartuchy sterylne są wymagane podczas zabiegów chirurgicznych.

Obuwie ochronne – powinno być wygodne, antypoślizgowe i wykonane z tworzywa, które można łatwo myć i dezynfekować.

 

Maski ochronne – stosuje się je  w celu ochrony dróg oddechowych przed wniknięciem mikroorganizmów chorobotwórczych. Są Sszczególnie ważne dla personelu stomatologicznego, który pracuje w warunkach tworzenia się aerozolu i którego jedną z chorób zawodowych jest gruźlica płuc. Maska powinna ściśle przylegać do twarzy, obejmując nos oraz usta. Maskę należy traktować jak wyrób jednorazowego użytku oraz zmieniać, gdy podczas pracy stanie się wilgotna od strony ust.

 

Okulary ochronne lub przyłbica na całą twarz – chronią oczy w sytuacji tworzenia się aerozolu, kiedy istnieje możliwość rozpryśnięcia się krwi, śliny lub płynów ustrojowych oraz przed skażeniem preparatami do dezynfekcji. Specjalne okulary ochronne z filtrem chronią oczy przed światłem niebiesko-filetowym i ultrafioletowym emitowanym przez lampę polimeryzacyjną.

Stosowanie ssaków bezpośrednio w miejscu pracy powoduje odprowadzenie tworzącego się aerozolu i zmniejsza jego ilość w gabinecie stomatologicznym. Zwiększa to bezpieczeństwo personelu medycznego pracującego w takich warunkach, a także zmniejsza poziom skażenia przedmiotów będących w zasięgu aerozolu.

 

Redukcja mikroorganizmów zasiedlających jamę ustną pacjentów istotnie poprawia bezpieczeństwo personelu stomatologicznego.

Liczebność mikroorganizmów w jamie ustnej pacjenta można skutecznie zredukować przez zastosowanie antyseptycznych płukanek do jamy ustnej przed każdym zabiegiem stomatologicznym. Energiczne i odpowiednio długie wypłukanie jamy ustnej wodą także pozwala na mechaniczne pozbycie się części flory jamy istotnie poprawia bezpieczeństwo personelu stomatologicznego.

Regulacje prawne: Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (Dz.U. Nr 234);  Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 maja 2010 r. w sprawie zakresu, sposobu i częstotliwości prowadzenia kontroli wewnętrznej w obszarze realizacji działań zapobiegających szerzeniu się zakażeń i chorób zakaźnych (Dz.U.10.100.646 z dnia 9 czerwca 2010 r.).

Zakres kontroli wewnętrznej obejmuje ocenę prawidłowości i skuteczności w następujących obszarach:

• Ocena ryzyka występowania zakażeń związanych z charakterem wykonywanych zabiegów.
• Monitorowanie czynników alarmowych i zakażeń związanych z udzielanymi świadczeniami.
• Procedury związane z zapobieganiem zakażeniom i chorobom zakaźnym (przestrzeganie wszystkich procedur, w tym dekontaminacji).
• Stosowanie środków ochrony indywidualnej i zbiorowej.
• Wykonywanie badań laboratoryjnych.
• Analiza lokalnej sytuacji epidemiologicznej.
• Profilaktyka i terapia antybiotykowa.

W ramach kontroli dokonuje się oceny poprawności i skuteczności realizacji poszczególnych, wymienionych wyżej działań. Kontrolę  przeprowadza się w miejscach udzielania świadczeń zdrowotnych okresowo, ale nie rzadziej niż co 6 miesięcy. Osoby odpowiedzialne za jej przeprowadzenie wyznaczają kierownik, właściciel lub osoba upoważniona do reprezentowania  placówki.

Po kontroli sporządza się raport, w którym umieszcza się wyniki i wnioski. Dokument ten jest przekazywany kierownikowi zakładu lub osobie odpowiedzialnej za udzielanie świadczeń zdrowotnych.

Raport powinien zawierać:

• informacje o celu i zakresie kontroli;
• imiona i nazwiska osób uczestniczących w kontroli;
• datę kontroli;
• opis stanu faktycznego;
• informacje o ewentualnych stwierdzonych nieprawidłowościach;
• zalecenia pokontrolne.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, powtórną kontrolę przeprowadza się w terminie 3 miesięcy od dnia przekazania raportu. 

Raport powinien być przechowywany przez min. 10 lat od zakończenia kontroli wewnętrznej w miejscu przechowywania dokumentacji.