(Accidental injection of formalin: case report of severe negligence in dental office)

Ramesh Babu Vaka, Ramasamy Chidambaram,  Simhachalam Reddy Nidudur,  and Gokul Chandra ReddyJournal of Clinical & Diagnostic Research, 2014, 8, 11, ZL01-ZL02

Autorzy opisują przypadek 28-letniego pacjenta, który zgłosił się do gabinetu dentystycznego z powodu trwającego od około tygodnia bólu zębów i uczucia zalegania pokarmu w szczęce po stronie prawej. Pacjent nie palił papierosów ani nie używał alkoholu. Wywiad ogólny bez znaczenia klinicznego. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono ubytki  próchnicowe w zębach przedtrzonowych 14 i 15 oraz obecność między nimi zęba nadliczbowego. Zdjęcie rentgenowskie uwidoczniło ubytki próchnicowe sięgające miazgi w zębie nadliczbowym  i w zębie 14, które uznano za przyczynę dolegliwości bólowych.

Powzięto decyzję o ekstrakcji w znieczuleniu miejscowym zęba nadliczbowego, który stanowił miejsce retencyjne dla zalegania pokarmu. W tym celu asysta dentystyczna napełniła strzykawkę środkiem znieczulającym. Po rozpoczęciu iniekcji pacjent odczuł piekący ból w miejscu wstrzyknięcia oraz w obrębie twarzy po stronie znieczulanej. Lekarz (jeden z autorów pracy) uznał to za przejaw  nadwrażliwości, w związku z czym pacjentowi podano 100 mg hydrokortyzonu. W krótkim czasie po podaniu steroidu pacjent zaczął się skarżyć na uczucie duszności. Podjęto monitorowanie czynności życiowych. Ponownie zweryfikowano historię choroby pacjenta. Nie odnotowano zaburzeń krążenia oraz nieprawidłowości ze strony układu oddechowego. Zabieg przerwano;   w miarę upływu czasu duszność powoli ustępowała.

Po sprawdzeniu opakowania  preparatu okazało się, że zamiast środka znieczulającego pacjentowi wstrzyknięto formalinę, o czym niezwłocznie go poinformowano.  Po uzyskaniu zgody pacjenta na dalsze leczenie wdrożono profilaktycznie antybiotykoterapię, podając dożylnie 1g  amoksycyliny. Po starannym wykonaniu znieczulenia, w przedsionku jamy ustnej nacięto błonę śluzową, stwierdzając wydobywający się zapach formaliny. Za pomocą gumowego drenu ewakuowano formalinę z miejsca nacięcia oraz okolicznych tkanek. Z uwagi na obfite krwawienie całą okolicę obficie płukano  roztworem fizjologicznym soli do chwili, aż nie dało się wyczuć zapachu formaliny. Na żądanie pacjenta dokonano ekstrakcji zęba 14 (pacjent nie wyraził zgody na leczenie kanałowe), ranę zaś zaszyto. Pacjenta przeniesiono na oddział szpitalny w celu dokładnej obserwacji.  Kontynuowano antybiotykoterapię ogólnoustrojową, włączono również leki przeciwbólowe. Następnego dnia zauważono obrzęk tkanek miękkich oraz złuszczanie się i martwicę tkanek po stronie podniebiennej oraz policzkowej. Miejsca te przepłukano roztworem fizjologicznym soli. Pacjenta poinformowano o konieczności wizyty kontrolnej po upływie tygodnia, jednak nie zgłosił się na nią.

Autorzy artykułu przyznają, że przyczyną wspomnianego zdarzenia było przechowywanie leków stomatologicznych w nieoznakowanych pojemnikach. Wielu indyjskich stomatologów, a także wiele placówek dentystycznych w Indiach w opakowaniach po znieczuleniu miejscowym przechowuje formalinę używaną do  utrwalania zębów, a 58,5% spośród  1484 praktykujących lekarzy stomatologów  wykorzystuje opakowania po środkach znieczulających do przechowywania próbek pobranych w trakcie biopsji. Drugą przyczyną podobnych sytuacji jest słaba świadomość asystentek (-ów) dentystycznych, dlatego obowiązkiem lekarza powinno być sprawdzenie środka znieczulającego przed podaniem go pacjentowi. Wspomniana niska świadomość  świadczy o konieczności  szczególnego uwrażliwiania studentów w toku kształcenia  na problem bezpieczeństwa leków oraz środków chemicznych stosowanych w stomatologii.  Autorzy podkreślają, że  jeśli mimo stosowanych zabezpieczeń dojdzie do podobnej sytuacji, jest konieczne wdrożenie odpowiednich zasad postępowania, którymi są:

1. Niezwłoczne przerwanie zabiegu.

2. Zachowanie spokoju  oraz odpowiednie poinformowanie  pacjenta o zaistniałym incydencie.

3. Uzyskanie zgody pacjenta na dalsze leczenie oraz wdrożenie profilaktycznej antybiotykoterapii.

4. Ewakuowanie wstrzykniętej formaliny, założenie luźnych  szwów.

5. W razie wątpliwości zwrócenie się o pomoc do chirurga lub skierowanie pacjenta na oddział szpitalny.

 

lek. dent. Kamila Szczuchniak

Streszczenie ukazało się w nr. 9.2015 MS

Zdjęcie: Fotolia.com