W celu leczenia rozpoznanego zapalenia płuc zastosowano pozajelitową terapię ampicyliną i sulbaktamem. Wykonano sztywną, a następnie elastyczną bronchoskopię w celu wizualizacji i wydobycia ciała obcego, jednak z powodu jego lokalizacji okazało się to niemożliwe. W celu specjalistycznego leczenia pacjenta skierowano na oddział pulmonologiczny, gdzie ponowiono elastyczną bronchoskopię, podczas której doszło do usunięcia przyczynowego ciała obcego – zęba. Ciało obce było zlokalizowane w bliższej części dolnego płata płuca lewego. Zalecono doustnie moksyfloksacynę, którą pacjent przyjmował przez 7 dni po zabiegu. Po ustąpieniu objawów, z powodu których pacjenta skierowano do szpitala, mężczyzna został wypisany do domu. Podczas wizyty kontrolnej pacjent podał, że przed ok. dwoma miesiącami j w trakcie spożywania posiłku doznał złamania jednego z zębów trzonowych.

Przypadki aspiracji ciał obcych są często spotykane u dzieci, bywają także następstwem urazów. W populacji osób dorosłych najwięcej przypadków aspiracji ciał obcych występuje w szóstej dekadzie życia, a do czynników predysponujących należą zaburzenia świadomości, upośledzenie oddechowych odruchów obronnych, zaburzenia połykania, choroba refluksowa przełyku i nawracające wymioty.  Ponadto badania wykazały, że ponad połowa osób zdrowych aspiruje wydzielinę z gardła podczas snu.

Do objawów, które występują po aspiracji ciała obcego do dróg oddechowych,  należą niereagujący na leczenie kaszel, duszność wysiłkowa, ból w klatce piersiowej, krwioplucie i nawracające zapalenie płuc. Jak podaje piśmiennictwo, po aspiracji ciała obcego u osób starszych w 88% przypadków obserwuje się kaszel i odksztuszanie plwociny, w 35% duszności, a w 24% krwioplucie. Niestety u 33% pacjentów z objawami gorączki, ale bez radiologicznego obrazu zapalenia płuc nie dochodzi do rozpoznania objawów nadkażenia.  Na szczęście przypadki aspiracji zębów do dróg oddechowych są łatwo diagnozowane na podstawie zdjęć rentgenowskich, ponieważ są one nieprzepuszczalne dla promieni rentgenowskich. Badanie tomografii komputerowej jest w takich sytuacjach dokładniejsze niż standardowe zdjęcie rentgenowskie, ponieważ pozwala na łatwiejsze wyodrębnienie ciała obcego spośród otaczających go tkanek. Do aspiracji zębów dochodzi najczęściej podczas urazu, intubacji, tonsillektomii lub ekstrakcji zębów. Podobnie jak w przypadku innych ciał obcych, u osób z zaburzeniami percepcji może jednak dochodzić do powstania powikłań późnych spowodowanych brakiem odpowiedniej diagnostyki i leczenia.

Zapalenie płuc związane z aspiracją ciała obcego jest zazwyczaj spowodowane przez florę bakteryjną mieszaną. Do charakterystycznych objawów należą zmętnienie zajętego obszaru płuc w obrazie radiologicznym, niedodma, rozstrzenie oskrzeli, obecność śluzu, zapalenie miąższu płucnego z zakażeniem lub bez zakażenia. Biopsja aspiracyjna rzadko wykazuje zgodność między florą pobraną z obszaru zapalenia a plwociną. Najczęściej wyodrębnia się  florę charakterystyczną dla aspiracyjnego zapalenia płuc, czyli pochodzące z jamy ustnej szczepy bakterii: Streptococcus, Prevotella, Bacteroides i Porphyromonas. Ponadto są również wyodrębniane bakterie Pseudomonas aeruginosa i Staphylococcus aureus, szczególnie u osób przybywających w domach opieki lub po hospitalizacji.

Leczenie zapalenia płuc po aspiracji ciała obcego obejmuje usunięcie przyczyny oraz antybiotykoterapię. Ciało obce jest zazwyczaj usuwane przez zastosowanie elastycznej lub sztywnej bronchoskopii, podczas których dochodzi również do potwierdzenia diagnozy. Stosowanie elastycznej bronchoskopii jest korzystniejsze z uwagi na mniejszą liczbę powikłań. U 81% pacjentów ciało obce jest usuwane podczas pierwszego lub drugiego zabiegu bronchoskopii. Spektrum działania zalecanych antybiotyków powinno obejmować florę aspiracyjnego zapalenia płuc. W przypadku, gdy usunięcie ciała obcego jest niemożliwe, optymalny czas antybiotykoterapii jest nieznany, jakkolwiek powinien być on znacznie wydłużony. Jak podaje piśmiennictwo, w większości przypadków leczenie zapalenia płuc spowodowanego aspiracją ciała obcego kończy się sukcesem.    

 

lek. dent. Kinga Kaczor 

Studium Doktoranckie Wydziału Lekarsko-Stomatologicznego PUM w Szczecinie

MS 12/2016