(Horizontal root fracture treated with MTA, a case report with a 10-year follow-up)
Roig M., Espona J., Mercade M., Duran-Sindreu F.
Dental Traumatology, 2011, 27, 460-463.

W pracy przedstawiono przypadek 18-letniej pacjentki, która doznała urazu zębów podczas treningu ju- jitsu. Pacjentka zgłosiła się do stomatologa trzy dni po urazie, ponieważ początkowo została przyjęta przez lekarza ogólnego, który przepisał jej niesteroidowe leki przeciwzapalne i doradził, by zgłosiła się na badanie stomatologiczne, gdy poczuje się lepiej. Odczuwała jednak ciągły ból i nie mogła zamknąć ust z powodu zmienionego położenia górnych zębów przednich. W badaniu klinicznym odnotowano obrzęk i uraz tkanek miękkich. Nie stwierdzono złamania wyrostka zębodołowego. Ząb 21 wykazywał rozchwianie drugiego stopnia, a korony zębów 21 i 11 były nieznacznie przemieszczone w kierunku podniebiennym z przedwczesnym kontaktem między zębami siecznymi przyśrodkowymi szczęki i żuchwy, co nie pozwalało na kontakt zębów bocznych. Ponadto odnotowano wzmożoną rekację ww. zębów na opukiwanie oraz brak reakcji na bodźce termiczne.

Zdjęcia rentgenowskie wykonane w dwóch różnych projekcjach wykazały złamanie poziome w środkowej trzeciej części korzenia zęba 21 i poszerzenie szpary ozębnowej zęba 11. Odroczono decyzję o podjęciu leczenia endodontycznego w przypadku obu zębów, gdyż brak reakcji na zimno w początkowym okresie po urazie nie oznacza, że doszło do nieodwracalnego uszkodzenia miazgi. Leczenie endodontyczne powinno być przeprowadzone jedynie wtedy, gdy jest pewność, że miazga uległa martwicy. W znieczuleniu miejscowym delikatnie zreponowano przemieszczone zęby, a następnie zszynowano zęby 12-22 szyną Fibersplint na 3 miesiące. Szynę częściowo usunięto po 4 tygodniach, a między siekaczami przyśrodkowymi umieszczono kompozyt. Cztery tygodnie po pierwszej wizycie pacjentka wróciła z obrzękiem i bólem zębów 21 i 11, dlatego powzięto decyzję o przeprowadzeniu leczenia endodontycznego. Ząb 11 opracowano narzędziami rotacyjnymi GT osadzonymi na mikrosilniku TriAuto ZX do rozmiaru GT.12/70. W czasie między każdym użyciem narzędzia kanał płukano 2 ml 4% podchlorynu sodu. Po zakończonym opracowaniu kanał przepłukano 2 ml kwasu cytrynowego o stężeniu 10%, który pozostawiono w kanale na 1 min, a następnie wypełniono ćwiekami Thermafil w rozmiarze 70 wraz z uszczelniaczem AH 26. W zębie 21 fragment koronowy opracowano do rozmiaru 90 narzędziami rotacyjnymi ProFile. Szczególną uwagę zwrócono na utrzymanie końcówki pilnika w części koronowej zęba, by uniknąć uszkodzenia miazgi we fragmencie korzeniowym. Po obfitym płukaniu 4% roztworem podchlorynu sodu kanał osuszono ćwiekami papierowymi, a następnie wprowadzono materiał MTA o grubości 6 mm, w sposób podobny jak w przypadku apeksyfikacji, pozostawiając nienaruszony fragment wierzchołkowy. W kanale umieszczono wilgotną watkę położoną na MTA i wypełniono ubytek materiałem tymczasowym Cavit G. Dwa dni później część koronową kanału wypełniono termoplastyczną gutaperką. Ubytek w obrębie korony wypełniono materiałem kompozytowym.

Po 10 latach od urazu pacjentka nie odczuwała żadnych dolegliwości bólowych, a ruchomość zęba pozostawała w granicach fizjologicznych. Badanie rentgenowskie wykazało niezmieniony stan tkanek otaczających zęby z wytworzeniem tkanki łącznej między odłamami korzenia. Nie stwierdzono uszkodzenia więzadła przyzębnego ani w linii złamania, ani w okolicy wierzchołkowej.

Autorzy podają na podstawie dostępnego piśmiennictwa, że martwica miazgi występuje w około 20% przypadków złamania poziomego korzenia, dlatego też sugeruje się, by unikać natychmiastowej interwencji endodontycznej. W sytuacji braku objawów klinicznych oraz zmian patologicznych, postępowaniem z wyboru powinna być kontrola kliniczna i radiologiczna. Decyzja o leczeniu endodontycznym może być podjęta po 3 miesiącach obserwacji, jeśli nie stwierdza się reakcji miazgi na bodźce elektryczne lub termiczne i jeśli na zdjęciu rentgenowskim jest widoczne przejaśnienie obok linii złamania. Kiedy dochodzi do martwicy miazgi, część przyszczytowa złamanego zęba pozostaje zwykle żywa, dlatego też leczenie endodontyczne przeprowadza się tylko we fragmencie koronowym. Uszczelnienie tego fragmentu jest jednak trudne. W celu uzyskania zamknięcia wierzchołkowego używa się wodorotlenku wapnia, jednak wadą tej procedury jest konieczność wielu wizyt, możliwość reinfekcji ze względu na zamykanie ubytku materiałami tymczasowymi oraz podatność leczonych korzeni na złamania (w zębach niedojrzałych), ponieważ po długoterminowym kontakcie wodorotlenku wapnia z zębiną korzenia podatność korzeni na złamanie się zwiększa. Autorzy wybrali jednak materiał MTA, gdyż w badaniach z użyciem tego preparatu zaobserwowano większą odporność korzeni na złamanie, większą skuteczność w indukowaniu zamknięcia wierzchołkowego, brak objawów niepowodzenia w obserwacji klinicznej i radiologicznej, zwiększenie produkcji tkanek twardych zęba i rzadziej występujący stan zapalny w porównaniu z zębami z kanałami wypełnionymi wodorotlenkiem wapnia. Zdaniem autorów, zastosowanie MTA w opisywanym przez nich przypadku mogło poprawić wynik leczenia. W artykle przedstawiono także pełną dokumentację fotograficzną i radiologiczną opisywanego przypadku.
 

dr n. med. Małgorzata Strycharz-Dudziak

Zdjęcie: Michael Nieuwlicht