Jak osiągnąć najlepsze parametry adhezji z wykorzystaniem uniwersalnych systemów łączących?

Maciej Mikołajczyk
Zakład Stomatologii Wieku Rozwojowego
Katedra Stomatologii Wieku Rozwojowego Uniwersytetu Medycznego w Łodzi
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Joanna Szczepańska

W stomatologii zachowawczej adhezja materiałów kompozytowych pozostaje nadal kluczowym warunkiem powodzenia leczenia odtwórczego. Jak osiągnąć najlepsze parametry adhezji z wykorzystaniem uniwersalnych systemów łączących? Czy można określić rodzaj procedury, która zapewnia największą siłę adhezji?

Wprowadzenie do stosowania uniwersalnych systemów łączących wydaje się być ostatecznym rozwiązaniem wszelkich problemów związanych z samą procedurą aplikacji preparatów adhezyjnych. Ich skład chemiczny pozwala na pracę zarówno w trybie etch and rinse, czyli z wykorzystaniem wytrawiania kwasem ortofosforowym oraz w trybie self‑etch, czyli z pominięciem procedury wytrawiania jako preparat samotrawiący. Procedura stosowania została znacznie uproszczona. Dodatkowo udało się zredukować liczbę kolejnych etapów aplikacji poprzez wprowadzenie systemów jednobuteleczkowych i jednoetapowych. Systemy dwuetapowe i dwubuteleczkowe również stały się dostępne w wersji uniwersalnej co mogłoby rodzić pewne pytania co do potencjalnych różnic w jakości adhezji pomiędzy różnymi systemami.

Większość producentów oferuje oba rodzaje systemów łączących. Przykładem może być firma KERR, w której ofercie znajduje się jednoetapowy OptiBond Universal oraz dwuetapowy OptiBond XTR Universal. Mamy do wyboru cztery różne procedury przygotowania tkanek zębów:

• wytrawienie i aplikacja systemu jednoetapowego – OptiBond Universal,
• sama aplikacja systemu jednoetapowego – OptiBond Universal,
• wytrawienie i aplikacja systemu dwuetapowego – OptiBond XTR Universal,
• sama aplikacja systemu dwuetapowego – OptiBond XTR Universal.

Warto podkreślić, że każda z tych procedur zapewnia uzyskanie odpowiedniej adhezji, wystarczającej do długotrwałego utrzymania wypełnienia kompozytowego.

Niemniej jednak pojawia się pytanie, czy można określić rodzaj procedury, która zapewnia największą siłę adhezji, oraz jakie warunki powinny być spełnione, aby ją uzyskać. W ten sposób lekarz stomatolog, chcący pracować w możliwie najlepszy sposób, mógłby dostosować rodzaj procedury do sytuacji klinicznej w jamie ustnej pacjenta. Z pomocą przychodzą tutaj artykuły naukowe na temat adhezji, zarówno w postaci badań doświadczalnych, jak i metaanaliz podsumowujących całe setki przeprowadzonych doświadczeń.

Badając siłę adhezji do szkliwa stwierdzono, że jest ona większa w przypadku procedur obejmujących wytrawienie, niż bez wytrawiania, więc w przypadku szkliwa proces trawienia powinien być przeprowadzany za każdym razem (1). Badając siłę adhezji do zębiny natomiast nie stwierdzono różnic pomiędzy procedurą etch and rinse oraz procedurą self‑etch bez względu na rodzaj zastosowanego systemu łączącego, jeśli tylko jest on uniwersalny (2).

Oznacza to, że aby uzyskać maksymalną siłę adhezji nadal konieczne jest wytrawianie szkliwa, a wytrawianie zębiny ani nie zwiększa, ani nie zmniejsza siły adhezji, więc również może być przeprowadzane. Jeśli w trakcie selektywnego trawienia szkliwa dojdzie do kontaktu wytrawiacza z zębiną – nie ma to żadnego znaczenia. Oczywiście zakładając, że utrzymamy prawidłową procedurę aplikacji preparatów, bez nadmiernego trawienia i przesuszenia zębiny.

W stomatologii dziecięcej uniwersalne systemy łączące zapewniają znaczne skrócenie i uproszczenie procedury adhezyjnej. Badania dowodzą, że w przypadku tkanek zębów mlecznych nie ma znaczenia czy stosowane są w procedurze z wytrawianiem czy bez (3). Z uwagi na specyfikę zabiegów u dzieci procedura bez stosowania trawienia będzie zdecydowanie lepsza. Uniwersalne systemy łączące używane bez wytrawiania osiągają w przypadku zębów mlecznych taką samą siłę wiązania, jak „klasyczne” systemy łączące, które wymagają wytrawiania tkanek. Jednobuteleczkowe uniwersalne systemy mogą całkowicie zastąpić wszystkie inne i być stosowane w procedurze bez wytrawiania (4).
 
W przypadku zębiny zębów stałych można uzyskać większą siłę adhezji poprzez nałożenie dwóch lub trzech warstw preparatu. Procedura, w której po nałożeniu każdej warstwy jest ona polimeryzowana światłem lampy gwarantuje uzyskanie grubszej warstwy adhezyjnej i lepszej adhezji do zębiny. Procedura ta odnosi się zarówno do uniwersalnych systemów adhezyjnych, jak i „klasycznych” stosowanych bez wytrawiania (5).

Pozostaje jeszcze pytanie, czy lepszy efekt daje zastosowanie systemu jednoetapowego czy dwuetapowego zakładającego wykorzystanie primera i adhesive w oddzielnych buteleczkach. Badania przeprowadzone w trakcie cementowania pośrednich kompozytowych prac protetycznych dowodzą, że siła adhezji i utrzymanie wypełnień jest porównywalne, ale szczelność brzeżna jest lepiej zachowana w przypadku systemów dwuetapowych, gdzie najwyższe parametry zapewnił system OptiBond XTR Universal (6).

Podsumowując, aby uzyskać największą siłę adhezji z wykorzystaniem najnowszych systemów łączących powinniśmy wybrać system uniwersalny, dwuetapowy oraz stosować go w procedurze obejmującej wytrawienie szkliwa i dwu‑ lub trzykrotną aplikację preparatu na zębinę.

Piśmiennictwo
1. Cruz J, Sousa B, Coito C i wsp. Microtensile bond strength to dentin and enamel of self‑etch vs. etch and rinse modes of universal adhesives. Am J Dent. 2019; 32(4): 174‑182.
2. Jacker‑Guhr S, Sander J, Luehrs AK. How „universal” is adhesion? Shear bond strength of multi‑mode adhesives to enamel and dentin. J Adhes Dent. 2019; 21(1): 87‑95.
3. Lopes da Silva C, Paradzinski Cavalheiro C, Gimenez T i wsp. Bonding performance of universal and contemporary adhesives in primary teeth: a systematic review and network meta‑analysis of in vitro studies. Pediatr Dent. 2021; 43(3): 170‑177.
4. Kim MJ, Kim J, Song JS i wsp. Shear bond strength of different MDP‑containing adhesive systems on enamel and dentin from primary teeth. J Clin Pediatr Dent. 2021; 45(3): 186‑192.
5. Zecin‑Deren A, Sokolowski J, Szczesio‑Wlodarczyk A i wsp. Multi‑layer application of self‑etch and universal adhesives and the effect on dentin bond strength. Molecules. 2019; 24(2): 345.
6. Sabbagh J, El Masri L, Fahd JC i wsp. A three‑year randomized clinical trial evaluating direct posterior composite restorations placed with three self‑etch adhesives. Biomater Investig Dent. 2021; 8(1): 92‑103.