Mała alpejska miejscowość Château d’Oex na południu Szwajcarii w dniach 25.01­‍‑02.02. 2014 r. była miejscem dorocznego zlotu załóg lżejszych od powietrza statków aerostatycznych na ogrzane powietrze, znanych powszechnie jako balony. Ale zanim opowiem o tym spotkaniu, najpierw kilka słów o historii balonów. Pierwsze chińskie źródła historyczne wymieniają prowincję Shu Han (220­‍‑280 p.n.e.) jako miejsce powstania wykonanych z papieru balonów, unoszących się dzięki podgrzanemu w ich wnętrzu powietrzu. Balony te, zwane „kongmin”, były wykorzystywane do celów militarnych. W Europie pierwszą udokumentowaną próbę lotu wypełnionego gorącym powietrzem balonu (bezzałogowego) podjął Portugalczyk Bartholomeo Lourenço de Gusmăo w Lizbonie w 1709 roku.

Pierwszy lot załogowy balonu (załogę stanowiły owca, kaczka i kogut) odbył się 19 września 1783 roku w Wersalu, w obecności króla Ludwika XVI. Konstruktorami balonu byli bracia Joseph i Jacques Montgolfier. To właśnie od ich nazwiska do dziś balony na ogrzane powietrze nazywa się montgolfierami. Wynalazek braci Montgolfier wzbudził tak wielkie zainteresowanie i entuzjazm, że 2 miesiące później, 21 listopada 1783 r., załogę balonu stanowiły już nie zwierzęta, lecz ludzie. Balon o średnicy 15 metrów odbył 25­‍‑minutowy lot nad Paryżem, pokonując zawrotny wówczas dystans … 9 km.

 

A potem próby lotów balonem podjęto również w innych krajach.

Mniej więcej od lat 70. XX wieku nowoczesne balony na gorące powietrze stanowią atrakcję sportową i turystyczną, przyciągając tłumy widzów podczas zawodów. Współczesne montgolfiery, choć wykorzystują w locie stare, niezmienne zasady fizyki, w niczym nie przypominają balonów braci Montgolfier. Papier i płótno, z których niegdyś budowano czaszę balonu, zostały zastąpione lekką i mocną tkaniną nylonową. Do czaszy na stalowych linkach jest podwieszony wiklinowy kosz (gondola) dla załogi i pasażerów. Kształt i pojemność czaszy balonu mogą być różne – waha się ona od 1000 do 8000 m³ w przypadku gondoli dla 12 osób. Źródłem gorącego powietrza są specjalne palniki, do których z butli dostarcza się skroplony pod ciśnieniem propan. Sterujący balonem pilot ma do dyspozycji dodatkowe instrumenty w postaci np. radia , wysokościomierza czy GPS­‍‑u.

Ja zaraziłem się baloniarstwem w latach 90. XX wieku. Swój pierwszy lot balonem na ogrzane powietrze odbyłem w Palermo w 1991 roku z pilotem W.Lekanem, ale prawdziwa przygoda i hobby zaczęły się w roku 1997, gdy poznałem trzykrotnego mistrza Włoch w baloniarstwie, pilota Nella Charbonniera z Aosty. Podobnie jak w poprzednich latach, również i w tym roku stanowiliśmy z Nellem załogę podczas zawodów w Château d’Oex, trzecim członkiem załogi był inż. Janusz Teresiak. W zawodach wzięło udział ponad 60 załóg z całej Europy, niestety zabrakło reprezentacji z Polski, mimo iż sport balonowy jest uprawiany również w naszym kraju, a w ubiegłym roku Balonowe Mistrzostwa Europy odbyły się w Polsce (Aeroklub Włocławski).

Festiwal balonów w Château d’Oex ma wieloletnią tradycję. W roku 1978 z inicjatywy niemieckiego pilota Hansa Bruckera i Charlesa­‍‑Andrè Ramseiera, dyrektora lokalnego biura turystycznego, doszło do powołania komitetu organizacyjnego i pierwszych zawodów balonowych . Ideę corocznych spotkań załóg z całej Europy poparły lokalne władze, znaleźli się również sponsorzy, a tegoroczne zawody były 36. edycją Międzynarodowego Festiwalu Balonów w Château d’Oex . Większość osób, z którymi rozmawiam na temat lotu balonem, zadaje przede wszystkim pytanie, na jaką wysokość wznosi się balon. Podczas zawodów balonowych są rozgrywane różne konkurencje sprawdzające umiejętności i precyzję pilotów, jak np. pogoń za lisem, rzut oznakowanym markerem do celu czy loty długodystansowe itp. Celem konkursów nie jest bicie rekordów wysokości lotu, choć trzeba przyznać , że ogrzewane powietrzem balony do badań naukowych potrafiły wznieść się na ponad 20 tys. metrów, a więc powyżej wysokości lotu normalnych samolotów. Pozostając przy temacie wysokości lotu balonu, nie można nie wspomnieć ustanowionego 2 lata temu rekordu świata. Austriacki skoczek spadochronowy Felix Baumgartner z wysokości ponad 39 km szczęśliwie wykonał z balonu skok ze spadochronem. Był więc to najwyższy, bo stratosferyczny lot załogowy balonem. Balon Baumgartnera nie był oczywiście montgolfierą na ogrzane powietrze.

W 36­‍‑letniej historii zawodów w Château d’Oex Nello Charbonnier 10­‍‑krotnie okazał się absolutnym mistrzem, uzyskując tytuł „Gran Campione” , który do dziś nie został pobity! W tym roku nasza załoga wygrała 3 konkurencje. Szacuje się, że tegoroczny Festiwal Balonów przyciągnął około 30 tys. miłośników baloniarstwa, a także kilkudziesięciu dziennikarzy i kilkanaście europejskich stacji telewizyjnych.

dr n. med. Tomasz Grotowski

 

PS. Aosta (30 min od Mont Blanc) jest centrum sportów zimowych w północno­‍‑zachodnich Włoszech, bardzo często odwiedzanym przez narciarzy z Polski. Nell Charbonnier gorąco zaprasza wszystkich ciekawych wrażeń z lotu balonem nad Alpami. Kontakt: www.mogolfiere.it