(Perioral dermatitis from high fluoride dentifrice: a case report and review of literature) Peters P., Drummond C. Australian Dental Journal, 2013, 58, 3, 371-372.
W pracy przedstawiono przypadek 45-letniej pacjentki, u której przez rok utrzymywało się okołowargowe zapalenie skóry związane ze stosowaniem pasty do zębów z wysoką zawartością fluoru. Pacjentka zauważyła, że na twarzy, w okolicy warg, pojawiły się wykwity grudkowo-krostkowe. Nie przyjmowała wówczas żadnych leków, nie używała kosmetyków do makijażu twarzy, z wyjątkiem pomadki do ust, natomiast od 5 lat stosowała pastę do zębów z wysokim stężeniem fluoru (NeutraFluor 5000 Plus, Colgate) w celu zapobiegania próchnicy zębów. Po konsultacji ze stomatologiem i lekarzem rodzinnym, na podstawie przypuszczeń, że zaobserwowane zmiany są wynikiem używania wspomnianej pasty, pacjentka postanowiła ją odstawić i zaczęła stosować zwykłą pastę do zębów z mniejszą zawartością fluoru. Po tej zmianie nastąpiła poprawa, nie doszło jednak do całkowitego ustąpienia objawów. Ponowne zastosowanie pasty z wysokim stężeniem fluoru spowodowało zaostrzenie objawów skórnych, dlatego pacjentka definitywnie zaprzestała stosowania tej pasty i została skierowana do dermatologa. Podczas wizyty dermatolog stwierdził gojenie się zmian, jednak na prawym policzku pozostało kilka niewielkich wykwitów. Z relacji pacjentki wynikało, że zmiany nie pojawiły się nigdy w obrębie warg oraz jamy ustnej. Pacjentka podała również, że nie stosowała nigdy kortykosteroidów miejscowych ani wziewnych. Lekarz dermatolog zalecił jej miejscowe stosowanie 2% preparatu erytromycyny oraz kwasu azelinowego, a także zalecanej przez stomatologa pasty do zębów z niższym stężeniem fluoru, w wyniku czego nastąpiła poprawa stanu skóry w okolicy jamy ustnej.
W pracy przedstawiono przypadek 45-letniej pacjentki, u której przez rok utrzymywało się okołowargowe zapalenie skóry związane ze stosowaniem pasty do zębów z wysoką zawartością fluoru. Pacjentka zauważyła, że na twarzy, w okolicy warg, pojawiły się wykwity grudkowo-krostkowe. Nie przyjmowała wówczas żadnych leków, nie używała kosmetyków do makijażu twarzy, z wyjątkiem pomadki do ust, natomiast od 5 lat stosowała pastę do zębów z wysokim stężeniem fluoru (NeutraFluor 5000 Plus, Colgate) w celu zapobiegania próchnicy zębów. Po konsultacji ze stomatologiem i lekarzem rodzinnym, na podstawie przypuszczeń, że zaobserwowane zmiany są wynikiem używania wspomnianej pasty, pacjentka postanowiła ją odstawić i zaczęła stosować zwykłą pastę do zębów z mniejszą zawartością fluoru. Po tej zmianie nastąpiła poprawa, nie doszło jednak do całkowitego ustąpienia objawów. Ponowne zastosowanie pasty z wysokim stężeniem fluoru spowodowało zaostrzenie objawów skórnych, dlatego pacjentka definitywnie zaprzestała stosowania tej pasty i została skierowana do dermatologa. Podczas wizyty dermatolog stwierdził gojenie się zmian, jednak na prawym policzku pozostało kilka niewielkich wykwitów. Z relacji pacjentki wynikało, że zmiany nie pojawiły się nigdy w obrębie warg oraz jamy ustnej. Pacjentka podała również, że nie stosowała nigdy kortykosteroidów miejscowych ani wziewnych. Lekarz dermatolog zalecił jej miejscowe stosowanie 2% preparatu erytromycyny oraz kwasu azelinowego, a także zalecanej przez stomatologa pasty do zębów z niższym stężeniem fluoru, w wyniku czego nastąpiła poprawa stanu skóry w okolicy jamy ustnej.
Autorzy wyjaśniają, że dokładna analiza potencjalnych przyczyn zapalenia skóry występującego w rejonie okołowargowym wskazywała na stosowaną pastę do zębów z wysoką zawartością fluoru, ponieważ pacjentka nie zażywała wówczas żadnych leków ogólnych ani miejscowych. W Australii pasta Colgate 5000 Plus jest dostępna wyłącznie w aptece, jej składnikiem aktywnym jest 1,1% fluorek sodu, podczas gdy w zaleconej przez stomatologa zwykłej paście było 1024 ppm fluorku sodu. Autorzy podają ponadto, że w literaturze są dostępne doniesienia o dermatozie okołowargowej w serii przypadków stosowania pasty pomagającej zapobiegać kamieniowi nazębnemu, przy czym zmiany nasilały się w wyniku powtarzającego się szczotkowania zębów i były związane z zawartymi w paście pirofosforanami. W innej pracy zaprezentowano dwa przypadki zmian skórnych okołowargowych w przebiegu stosowania pasty z wysokim stężeniem fluoru – po zaprzestaniu używania pasty zmiany ustąpiły i nie odnotowano późniejszego nawrotu zmian. Jest też dostępny opis wystąpienia zmian o charakterze krostek w obrębie głowy i szyi po stosowaniu żelu fluorkowego 4-5 razy dziennie przez pacjentki poddawane radioterapii. U prezentowanych pacjentek był również podwyższony poziom fluoru w osoczu, co świadczyło o systemowej absorpcji fluoru.
W piśmiennictwie można także znaleźć opisy zmian o charakterze pokrzywki wywołanych przez składniki past do zębów – alergenami kontaktowymi mogą być substancje smakowe, np. olejek miętowy i cynamonowy. Ponadto stosowanie past do zębów może wywoływać nie tylko zmiany typu dermatozy okołowargowej, ale być także przyczyną stanu zapalnego jamy ustnej, zapalenia warg, języka oraz reakcji nadwrażliwości natychmiastowej.
W podsumowaniu autorzy stwierdzają, że możliwość wystąpienia niepożądanych działań fluoru nie powinna doprowadzić do zaprzestania stosowania środków do higieny jamy ustnej zawierających fluor. W sytuacjach podobnych do prezentowanej w omawianym artykule lekarze powinni spróbować znaleźć najlepszą drogę podania fluoru, aby zapewnić utrzymanie zdrowia jamy ustnej, ale jednocześnie zminimalizować możliwe reakcje niepożądane. Jeśli natomiast jest konieczne stosowanie preparatów zawierających wysokie stężenia fluoru, spodziewane korzyści z ich użycia powinny być większe niż skutki działania ubocznego.
dr n. med. Małgorzata Strycharz-Dudziak
Zdjęcie: Samir Barai
