Stomatologiczna tomografia wolumetryczna (Dental Volumetric Tomography, DVT), zwana też tomografią komputerową z wiązką promieniowania w kształcie stożka (Cone Beam Computed Tomography, CBCT), niesie ze sobą nowe możliwości obrazowania kanałów korzeniowych, które nie zostały jeszcze w pełni ocenione. Celem pracy było przedstawienie przypadków, w których badanie wolumetryczne umożliwiło wykrycie nadliczbowych kanałów korzeniowych. Materiał stanowiły badania wolumetryczne części twarzowej czaszki wykonane aparatem o dużym polu obrazowania Galileos (Sirona, Niemcy). Na podstawie zapisanej objętości danych u wszystkich pacjentów uzyskiwano rekonstrukcję pantomograficzną oraz przekroje: styczne, transsektalne, osiowe, czołowe i strzałkowe. Na przekrojach oceniano liczbę kanałów, a w przypadku zębów leczonych kanałowo – obecność lub brak wypełnienia w świetle kanałów oraz występowanie zmian zapalnych przyzębia przyszczytowego. Badanie CBCT umożliwia ukazanie trójwymiarowej anatomii korzeni zębów i układu kanałów korzeniowych zarówno w zębach nieleczonych endodontycznie, jak i wypełnionych kanałowo, a także zmian zapalnych przyzębia przyszczytowego. Najkorzystniejsze dla oceny przebiegu kanałów korzeniowych dla potrzeb endodontycznych są przekroje osiowe, a więc wyznaczone prostopadle w stosunku do osi długiej korzeni zębów.

Dental volumetric tomography (DVT), also called cone beam computed tomography (CBCT), carries with it new possibilities of imaging root canals that have not yet been fully evaluated. The aim of the study was to present cases in which volumetric examination enabled the discovery of supernumerary root canals. The material consisted of volumetric examinations of the facial skeleton carried out with apparatus that has a large imaging field (Galileos, Sirona, Germany). On the basis of the recorded volume and data of all patients, a pantomographic reconstruction was obtained and also cross-sections that follow: contact points, transsectal, axial, frontal and saggital. The number of canals present was evaluated in the cross-sections and, in the case of endodontically treated teeth, the presence or lack of filling in the canal lumen and the presence of inflammatory changes in the periapical periodontium. CBCT examination enables the showing of three-dimensional anatomy of the tooth roots and of the root canal system, both in teeth not treated endodontically as in those that have had endodontics, together with any periapical inflammatory changes. The axial sections are the most helpful for evaluating the extent of root canals, for endodontic needs, that means those at right angles to the long axis of tooth roots.

Metody obrazowe odgrywają istotną rolę w diagnostyce schorzeń onkologicznych w obrębie głowy i szyi. Mają one szczególne znaczenie w ocenie stopnia zaawansowania choroby. Podstawowymi technikami są TK i MRI. Coraz większe znaczenie przypisuje się jednak badaniom z zakresu biologii molekularnej, a zwłaszcza technice PET-CT. Celem artykułu jest przedstawienie znaczenia tego badania na przykładzie wybranych schorzeń onkologicznych leczonych w klinikach chirurgii szczękowej.

Imaging methods play a significant role in the diagnosis of oncological disease in the region of the head and neck. They have particular meaning in the assessment of the degree of progression of the disease. The basic techniques are CT and MRI. More and more meaning, however, is attributed to studies in the field of molecular biology and particularly to the PET-CT technique. The aim of the article is to present the significance of this procedure based on the example of selected oncological conditions treated at maxillosurgery clinics.

Dynamicznie rozwijająca się implantologia wymaga od lekarzy gruntownej znajomości anatomii i umiejętności interpretacji obrazów radiologicznych. Celem pracy była ocena możliwości wizualizacji, za pomocą badania TK, wybranych struktur anatomicznych odcinka przedniego żuchwy w postaci tzw. kanałów językowych, które mogą stanowić potencjalny czynnik ryzyka zabiegowego.

Dynamically developing implantology requires a thorough knowledge of anatomy by dentists together with the ability to interpret radiological pictures. The aim of the study was to evaluate the ability of visualizing , with the help of CT, of selected anatomical structures in the anterior segment of the mandible in the form of so-called lingual canals that may be a potential risk factor in operative procedures.

Dostępne w piśmiennictwie doniesienia na temat zaburzeń wewnątrzstawowych w stawie skroniowo-żuchwowym (ssż) często nie uwzględniają pełnej oceny przemieszczeń oraz zmian w kształcie krążków, szczególnie w płaszczyźnie czołowej. Celem pracy była analiza położenia, stopnia przemieszczenia oraz kształtu krążków w maksymalnym zaguzkowaniu zębów u chorych, u których w obrazie rezonansu magnetycznego (MR) ssż stwierdzono przemieszczenia krążków w płaszczyźnie czołowej.
Badania wykazały, że ogromną większość (90,5%) stanowili chorzy z obustronnymi przemieszczeniami krążków stawowych w płaszczyźnie czołowej, w tym aż u 41,9% zanotowano obustronne przyśrodkowe przemieszczenia krążków. Ocena kształtu krążków wykazała, że zarówno w płaszczyźnie strzałkowej (70,2%, p < 0,001), jak i w płaszczyźnie czołowej (63,1%, p < 0,01) statystycznie istotnie częściej notowano zmiany w budowie krążków stawowych w postaci ich powiększenia lub ścieńczenia w porównaniu z prawidłowym kształtem.
 

Reports available in the literature regarding intra-articular disturbances of the temporomandibular joint (TMJ) frequently do not take into account a full evaluation of displacement and changes in shape of the discs, especially in the frontal plane. The aim of the study to analyse the position, degree of displacement and shape of discs in maximum cuspal interdigitation in patients in whom the (MR) picture of the TMJ showed displacement of the discs in the frontal plane. The studies showed that the great majority (90.5%) were patients with bilateral displacement of articular discs in the frontal plane, and in these as many as 41.9% had bilateral medial displacement of discs. Evaluation of the shape of the discs showed that both in the saggital plane (70.2%, p < 0.001) and in the frontal plane (63.1%, p < 0.01), changes in the structure of articular discs in the form of their enlargement or their becoming thinner in comparison with the proper shape, were found more commonly – this was statistically significant.

Filtrowanie to zastosowanie różnych sposobów przeliczania wartości skali szarości pikseli według określonych algorytmów. Guzy zębopochodne specyficzne dla kości szczęk stanowią od 8 do 19% wszystkich nowotworów kości szczęk, jednak w praktyce są przyczyną licznych problemów w diagnostyce, zarówno radiologicznej, jak i patomorfologicznej. Celem pracy było określenie wpływu filtrów obrazu na różne kryteria oceny guzów zębopochodnych. W badaniach wykorzystano zdjęcia wewnątrzustne i pantomograficzne, obrazujące nowotwory zębopochodne (zębiak, kostniwiak, szkliwiak, włókniak szkliwiakowaty i śluzak). Analizowano wpływ zastosowania 17 filtrów programu Archimed Suite CNS Digital Image na ocenę konfiguracji brzegów, możliwość przeprowadzenia co najmniej dwóch pomiarów pod kątem prostym oraz obraz struktur wewnętrznych guza. Najwięcej korzyści przyniosło użycie filtra Negative. Natomiast stosowanie filtrów, które powodują dużą zmianę w obrazie, takich jak Pseudo Colour 2 i 3, Detail, Enhance 2 czy Implant powodowało obniżenie wartości diagnostycznej zdjęcia.

Filtration is the use of various methods to calculate the values of the scale of greyness pixels according to determined algorithms. Dentigerous tumours specific to jawbone make up 8 to 19% of all tumours of the jawbones. In practice, however, they are the cause of numerous diagnostic problems, from both the radiological and the pathomorphological point of view. The aim of the study was to determine the influence of digital image filters on various criteria for evaluation of dentigerous tumours. The studies made use of intraoral and pantomographic films that imaged dentigerous tumours (odontoma, cementoma, ameloblastoma, fibroma, ameloblastic fibroma, and myxoma). Analysis was made of the influence of 17 filters of the Archimed Suite CNS Digital Image program for the evaluation of periphery configuration of tumours, the possibility of making at least two measurements at right angles and an image of internal structures of the tumour. The most useful was the use of the filter Negative. The use, however, of filters that cause a large change in the image, such as Pseudo Colour 2 and 3, Detail, Enhance 2 or Implant gave rise to a reduction in the diagnostic value of the film.

Niedobór żeńskich hormonów płciowych u kobiet po menopauzie lub owariektomii prowadzi do zmniejszenia gęstości mineralnej kości (BMD) i rozwoju uogólnionej choroby metabolicznej kości – osteoporozy. Celem pracy było zbadanie, czy zastosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ) przez kobiety, w których organizmie występuje niedobór estrogenów, wpływa korzystnie na gęstość mineralną kości żuchwy i odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Badania BMD wykonano w 2003 roku i powtórzono w roku 2008 w czterech grupach kobiet: M – w grupie kobiet w okresie okołomenopauzalnym, OV – w grupie kobiet po owariektomii, OV + HTZ – w grupie kobiet po owariektomii stosujących HTZ oraz M + HTZ – w grupie kobiet w okresie okołomenopauzalnym stosujących HTZ. Do pomiaru BMD użyto densytometru rentgenowskiego DPX-A.
Badania wykazały, że stosowanie hormonalnej terapii zastępczej pozytywnie wpływa na wzrost gęstości mineralnej kości żuchwy i kręgosłupa.
 

Insufficiency of female sex hormones in post-menopausal women or after ovariectomy leads to a reduction of bone mineral density (BMD) and the development of generalised metabolic disease of the bone – osteoporosis. The aim of the study was to determine whether the use of substitute hormonal therapy (HTZ) by women who have insufficient oestrogens, has a beneficial effect on the mineral density of bone in the mandible and in the lumbar region of the spine. BMD examination was carried out in 2003 and repeated in 2008 in four groups of women: M – postmenopausal group, OV – women after ovariectomy, OV + HTZ – group after ovariectomy using HTZ and M + HTZ – menopausal group using HTZ. Radiological densytometry DPX-A was used for BMD measurement . The study showed that use of substitute hormonal therapy had a positive effect on the increase of mineral density of bone in the mandible and in the spine.

Celem pracy jest przedstawienie błędów technicznych i artefaktów pojawiających się na stomatologicznych zdjęciach rentgenowskich wewnątrzustnych wraz z przyczynami ich powstania i metodami ich uniknięcia. Materiał stanowiły zdjęcia wewnątrzustne pochodzące ze zbioru radiogramów odrzuconych w ramach systemu zapewnienia jakości w Zakładzie Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie w latach 2005-2009. Stwierdzono, że znajomość przyczyn powstawania błędów i artefaktów jest kluczem do eliminacji ich występowania w praktyce klinicznej. Z kolei redukcja liczby radiogramów wymagających powtórzenia jest ważnym elementem ochrony radiologicznej pacjenta zgodnie z zasadą ALARA.

The aim of the study was to show the technical errors and artefacts that appear on intraoral dental radiographs together with their causes and the methods to avoid them. Use was made of intraoral films from discarded material from the quality control system at the Department of Dental and Maxillofacial Radiology, Lublin Medical University, from the years 2005-2009. It was affirmed that knowledge of the causes of errors and artefacts is the key to eliminate them from clinical practice. In addition, the reduction in the number of radiographs requiring repeats is an important factor in radiological protection for the patient in accordance with the principles of ALARA.

W pracy przedstawiono, na podstawie wyników badań, zasady postępowania z chorymi leczonymi z powodu następstw urazów złamań górnego masywu twarzy (środkowego piętra części twarzowej czaszki), według klasyfikacji własnej. Omówiono główne zasady diagnostyki i leczenia chorych, wykorzystując własny materiał badawczy z monografii habilitacyjnej.
 

The study, based on the literature, describes the principles of procedure with patients treated for injuries resulting from fractures of the upper part of the face (middle part of facial skeleton), according to the author’s own classification. The main principles of diagnosis and treatment are discussed with the use of personal research material from a monograph (for post-doctoral degree).

Celem pracy było przedstawienie rzadkiej choroby ślinianek przyusznych spowodowanej wymuszonym wzrostem ciśnienia wewnątrzustnego. Translokacja powietrza do przewodów i miąższu ślinianek powoduje obrzęk i odmę gruczołu, odmę podskórną, a także – rzadziej – innych przestrzeni anatomicznych, np. śródpiersia. Diagnostyka tej choroby jest trudna, wymagająca różnicowania z chorobami nowotworowymi i nienowotworowymi ślinianek, a występowanie nawracających obrzęków, zwłaszcza u dzieci i młodzieży w wieku szkolnym, wymaga uwzględnienia konsultacji psychiatrycznej w celu wykluczenia podłoża psychosomatycznego choroby.

The aim of the study was to describe the rare disease of parotid salivary glands caused by a forced rise in intraoral pressure. Translocation of air to the ducts and parenchyma of the salivary glands causes swelling and oedema of the gland, subdermal oedema and also, more rarely, emphysema in other anatomical cavities, e.g. mediastinum. Diagnosis of this condition is difficult and needs to be differentiated from neoplasms and non-neoplasms of the salivary glands. Recurrent swellings, particularly in schoolchildren, require psychiatric consultation with the aim of precluding a psychosomatic foundation of the illness.

Stłuczenia powstają w wyniku bezpośredniego uderzenia lub intensywnego ucisku określonej części ciała, które powodują uszkodzenie naczyń krwionośnych i wynaczynienie krwi. Rezultat zależy od intensywności urazu i okolicy ciała, na którą zadziałał czynnik uszkadzający. Pacjent M.P., lat 23 uległ urazowi podczas pracy – mały metalowy przedmiot z dużą siłą uderzył go w okolicę prawego mięśnia skroniowego. Pacjent zgłosił się do Zakładu Zaburzeń Czynnościowych Uniwersytetu Medycznego w lublinie z objawami bólowymi okolicy prawego stawu skroniowo żuchwowego, promieniującymi do okolicy skroniowej, potylicznej, czołowej i ciemieniowej. Zalecono leczenie skojarzone aparatami odciążającymi oraz fizjoterapię.
Przedstawiony w pracy przypadek dowodzi, że leczenie aparatami odciążającymi (szyną zgryzową, płytką podjęzykową) skojarzone z jonoforezą zapewnia szybsze wyeliminowanie objawów niż jedynie stosowanie farmakoterapii.
 

Contusions arise as a result of direct impact or intensive pressure on a determined part of the body that cause damage to the blood vessels and the extravasation of blood. The result depends on the severity of injury and on the region of the body on which the harmful agent acted. Patient M.P., 23 years of age, suffered injury during work – a small metal object hit him with great force in the region of the right temporalis muscle. The patient presented to the Department of Functional Disturbances, Lublin Medical University, with pain in the region of the right temporomandibular joint radiating to the temporal, occipital, frontal and parietal regions. Combined treatment was recommended with relieving appliances and physiotherapy. This accident at work confirmed that treatment with relieving appliances (occlusal splint, sublingual plate) combined with ionophoresis ensure faster elimination of symptoms than with pharmacotherapy alone.

Celem pracy była ocena zmian profilu struktur kostnych czaszki w wyniku postępowania ortodontycznego u pacjentów dorosłych, leczonych bez ekstrakcji zębów, a jedynie przez ekspansję łuku zębowego. Metodyka pracy polegała na analizie telerentgenogramów bocznych czaszki przed rozpoczęciem terapii ortodontycznej i po jej zakończeniu. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono niewielkie zmiany w obrębie profilu struktur kostnych czaszki u pacjentów dorosłych leczonych ortodontycznie bez ekstrakcji zębów w stosunku do sytuacji wyjściowej.

The aim of the study was to evaluate the change in profile of the cranial bone structures arising from orthodontic procedures, in adult patients treated without extraction of teeth, only being treated with expansion of the dental arch. The methodology of the study depended on the analysis of lateral teleroentgenograms of the skull before the commencement of orthodontic treatment and after its completion. In relation to the initial situation, the results of the study showed small changes in the profile of the structure of the bony changes of the skull in adult patients treated orthodontically without extraction of teeth.

W trakcie leczenia stomatologicznego często wykonuje się zdjęcia pantomograficzne. Warto wykorzystać pełny zakres ich możliwości diagnostycznych i zwrócić np. uwagę na ewentualną obecność zwapnień w tętnicach szyjnych, które mogą być niekiedy jedyną wskazówką co do występowania chorób nierozpoznanych, takich jak miażdżyca czy cukrzyca. Do tej pory nie prowadzono obserwacji nad częstością występowania zwapnień w tętnicach szyjnych na zdjęciach pantomograficznych w populacji polskiej, dlatego celem pracy było określenie częstości ich występowania na zdjęciach pantomograficznych w grupie polskich pacjentów powyżej 30. roku życia. Analizie poddano 1006 pantomogramów cyfrowych, wykonanych w latach 2004-2009 w Zakładzie Rentgenodiagnostyki Stomatologicznej i Szczękowo-Twarzowej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie. Na zdjęciach oceniono obecność cieni odpowiadających zwapnieniom w tętnicach szyjnych. Znalezienie na zdjęciu pantomograficznym obrazu jedno- lub obustronnych cieni na wysokości przestrzeni międzykręgowej C3-C4 może świadczyć o obecności uwapnionych blaszek miażdżycowych w naczyniach szyjnych i takiego pacjenta powinno się skierować na dalsze badania obrazowe w celu weryfikacji rozpoznania.

Pantomographic pictures are often used in the course of dental treatment. It is worthwhile to make use of the complete gamut of their diagnostic possibilities and draw attention to e.g. the possible presence of calcifications in neck arteries that may sometimes be the only indication as to the presence of undiagnosed disease, such as arteriosclerosis or diabetes. Until now, observations have not been carried out on the incidence of calcifications in the neck arteries visible on pantomographs in the Polish population. The aim of the study, therefore, was to ascertain their incidence on pantomograms in a group of Polish patients over 30 years of age. Analysis was made of 1006 digital pantomograms carried out during the years 2004-2009 at the Department of Dental and Maxillofacial Radiodiagnostics, Lublin Medical University. Evaluation was made on the films for the presence of shadows corresponding to calcifications in the neck arteries. The finding on the pantomogram of unilateral or bilateral shadows at the level of the intervertebral space C3-C4 may be evidence of the presence of calcified atheromal plaque in the cervical blood vessels and such a patient should be referred for further imaging examinations with the aim of verifying the diagnosis.