prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski

Ostatnio podczas leczenia kanałowego oparzyłam pacjenta podchlorynem sodu. Zauważyłam to dopiero po zdjęciu koferdamu. Oparzenie nie było rozległe i dotyczyło skóry poniżej kąta ust; po 2 dniach zrobił się strupek, który ostatecznie odpadł; pod nim była widoczna zaróżowiona skóra. Nie monitorowałam procesu gojenia, gdyż właściwie zakończyłam leczenie. Podejrzewam, iż przebarwienie znikło, ponieważ pacjent nie kontaktował się ze mną. Czy można było temu jakoś zapobiec? Jak należy leczyć takie oparzenie?

Podchloryn sodu jest silną zasadą i może w wyniku kontaktu z błoną śluzową jamy ustnej czy skórą doprowadzić do oparzenia. Do poważnych powikłań może dojść w przypadku, gdy preparat dostanie się do oka, chociaż opisywane w literaturze przypadki zakończyły się dobrze, to jest nie spowodowały trwałego upośledzenia widzenia czy wręcz utraty wzroku (1, 2).

Podchloryn sodu stosowany do płukania kanałów korzeniowych ma najczęściej pH 10,7‑12,2 i w kontakcie z żywą tkanką powoduje oparzenie (3, 4, 5). Krótkotrwałe oddziaływania na skórę nie spowoduje uszkodzenia. Natomiast do oparzenia dochodzi w przypadku, gdy podchloryn ma kontakt ze skórą przez dłuższy czas. W literaturze opisano jak dotąd zaledwie jeden przypadek oparzenia skóry twarzy podchlorynem sodu stosowanym podczas leczenia endodontycznego (6). Do uszkodzenia doszło w trakcie leczenia drugiego zęba przedtrzonowego szczęki. Z powodu niewłaściwie złożonego koferdamu 2,5% NaOCl spenetrował przez nieszczelności i doprowadził do oparzenia skóry twarzy. Wprawdzie pacjentka informowała o pieczeniu w trakcie płukania, jednak operator zbagatelizował ten objaw. Dopiero po zakończeniu leczenia, które trwało około 2 godziny, zdjęto gumę i stwierdzono uszkodzenie skóry.

Aby zapobiec podpływaniu podchlorynu pod koferdam należy zawsze dokładnie sprawdzić przyleganie płata gumy do zębów i w przypadku stwierdzenia nieszczelności zastosować dodatkowe uszczelnienie, na przykład w postaci koferdamu w płynie (OpalDam prod. Ultradent, koferdam w płynie prod. Cerkamed) lub materiału do czasowego wypełniania ubytków (na przykład Coltosol prod. Coltena). Podczas płukania kanału należy również obserwować, czy podchloryn sodu nie podpływa po gumę, zwracać uwagę na reakcję pacjenta, a nawet pytać go wprost, czy nie czuje pieczenia lub jakiegokolwiek dyskomfortu, jako że pacjenci uważają za normalne występowanie dolegliwości różnego rodzaju podczas leczenia stomatologicznego (endodontycznego).

W opisanym w literaturze przypadku po stwierdzeniu oparzenia wdrożono natychmiast płukanie skóry wodą (30 minut), a następnie skierowano pacjentkę do dermatologa, który zalecił stosowanie miejscowo maści zawierającej w swoim składzie wyciąg z oczaru wirginijskiego. Pacjentka podała, że pieczenie ustąpiło po 3 dniach, a strup odpadł po tygodniu. Natomiast stosunkowo długo, bo aż 3 miesiące, utrzymywało się przebarwienie skóry.

Reasumując, w przypadku, gdy dojdzie do oparzenia skóry podchlorynem sodu, należy spłukać wodą jej powierzchnię i skierować pacjenta do lekarza dermatologa. Jak w przypadku każdego oparzenia, ważne jest natłuszczanie skóry, na przykład maścią z wyciągiem z oczaru wirginijskiego, która działa łagodząco, zmniejsza reaktywność skóry oraz pobudza procesy regeneracyjne. Należy również unikać silnego nasłonecznienia w okresie gojenia, aby nie doprowadzić do trwałych przebarwień skóry.

Piśmiennictwo
1. Regalado Farreras DC, Puente CG, Estrela C. Sodium hypochlorite chemical burn in an endodontist’s eye during canal treatment using operating microscope. J Endod. 2014; 40(8): 1275‑1279.
2. Ingram TA 3rd. Response of the human eye to accidental exposure to sodium hypochlorite. J Endod. 1990; 16(5): 235‑238.
3. Arabska‑Przedpełska B, Pawlicka H (red). Współczesna endodoncja w praktyce. Bestom dentonet.pl; 2011, s. 233‑234.
4. Lipski M. Podchloryn sodu w leczeniu endodontycznym. Mag Stomatol. 1994; 4(1): 14‑16.
5. Wujec P, Pawlicka H. Standardowe środki płuczące polecane w leczeniu endodontycznym – przegląd piśmiennictwa. Dent Med Probl. 2008; 45(4): 466‑472.
6. Serper A, Ozbek M, Calt S. Accidental sodium hypochlorite‑induced skin injury during endodontic treatment. J Endod. 200; 30(3): 180-181.