Zwykle lęk kojarzy nam się z niepokojem i strachem. Jest to określenie, które w naszym języku utożsamiamy z obawą przed zbliżającym się niebezpieczeństwem. Warto jednak wiedzieć, że nie zawsze lęk jest tak straszny jak go sobie wyobrażamy – szczególnie, gdy mówimy o dzieciach i lękach związanych z rozwojem.
Czym jest lęk?
W psychologii mówimy, że lęk jest stanem emocjonalnym, który towarzyszy nam w sytuacjach i miejscach, w których nie powinniśmy obawiać się o swoje bezpieczeństwo, zdrowie czy życie. Nie wiąże się on z realnym zagrożeniem, jest irracjonalny i często wyolbrzymiony. Patrząc logicznie – w gabinecie lekarskim, w obecności lekarza nie powinniśmy odczuwać obawy o swoje zdrowie czy życie. U niektórych pacjentów obawa ta objawia się: przyspieszonym i spłyconym oddechem, wzrostem ciśnienia tętniczego, poceniem się dłoni, mdłościami czy omdleniami. I oczywiście mamy pełne prawo odczuwać obawę przed zabiegiem, którego nie rozumiemy lub przed bólem. Jednak często obawa ta przybiera na sile i staje się nieadaptacyjna – uniemożliwia wykonanie zabiegu lub powoduje unikanie przez pacjenta gabinetu.
Czym są lęki rozwojowe?
Lęki rozwojowe są specyficznymi rodzajami lęku, które na wybranych etapach życia człowieka są niezwykle silne. Pojawiają się one wraz z dynamicznym rozwojem układu nerwowego i psychiki – dlatego najczęściej będziemy je zauważać u dzieci w pierwszych latach ich życia. Z tego powodu nie powinniśmy ich ignorować czy wyśmiewać, ponieważ z jednej strony świadczą one o rozwoju dziecka, a z drugiej strony pokazują dorosłym, z czym w danym momencie mierzy się dziecko. Dlatego warto jest wiedzieć, kiedy możemy spodziewać się nasilenia wybranych lęków u dziecka, żeby być na nie szczególnie wrażliwym i możliwie najlepiej przygotowanym. Jest to bardzo ważne, gdyż niektóre lęki rozwojowe utrudniają lub uniemożliwiają leczenie stomatologiczne dziecka.
Lęki rozwojowe utrudniające leczenie stomatologiczne do 4. roku życia
Tabela prezentuje lęki rozwojowe utrudniające leczenie stomatologiczne, jakie pojawić się mogą u dzieci do 4. roku życia.
Lęk przed nagłymi i głośnymi dźwiękami
Jest to naturalna i automatyczna reakcja naszego organizmu, którą otrzymaliśmy w toku ewolucji. Jeśli rodzic odwiedza gabinet z rocznym dzieckiem, powinniśmy zadbać o to, żeby w trakcie wizyty nie przestraszyć niemowlaka nagłym bodźcem dźwiękowym – pochodzącym z urządzenia lub z upuszczenia czegoś na ziemię. Często bagatelizujemy zdolności pamięciowe tak małych pacjentów lub małego rodzeństwa, które towarzyszy pacjentowi na wizycie. Jednak z neuropsychologicznego punktu widzenia lęk, który odczuje lub będzie odczuwać tak małe dziecko zostanie przez nie skojarzony z zapachem gabinetu. Dlatego przy późniejszych wizytach i w kolejnych latach mały pacjent może odczuwać ogromny lęk przed odwiedzeniem dentysty – a rodzic nie będzie wiedział skąd on pochodzi.
Lęk przed obcymi i utratą rodzica z zasięgu wzroku
Ten lęk ma również podłoże ewolucyjne, ponieważ ogranicza zaufanie dziecka do osób, których nie zna. Dlatego w okresie, gdy rozwijają się możliwości przemieszczania dziecka, najchętniej trzyma się ono jak najbliżej rodzica. Warto znać ten rodzaj lęku i pamiętać, aby rodzic w gabinecie był zawsze obok dziecka – trzymał je na kolanach lub był w zasięgu wzroku, na przykład nie zniknął nagle z gabinetu, żeby szybko o coś zapytać w rejestracji lub żeby wykonać telefon.
Lęk przed nagłymi ruchami
Znajomość tego lęku rozwojowego jest bardzo przydatna w pracy dentysty. Dzięki niemu wiemy, że w trakcie przeglądu czy zabiegu powinniśmy zachowywać się spokojnie, a nasze ruchy powinny być płynne i miękkie. Jeśli z natury jesteśmy ekspresyjni i gestykulujemy wykonując szybkie, zamaszyste ruchy, przy małym pacjencie powinniśmy szczególnie się kontrolować, żeby go nie przestraszyć.
Lęk przed groźnie wyglądającymi przedmiotami
Przy tym lęku pamiętajmy, że u części dzieci większość przedmiotów, których nie znają może wiązać się z większym niepokojem. Część dzieci będzie natomiast odważna i ciekawa. Jeśli dziecko już kojarzy, że strzykawka czy metalowe narzędzia wiążą się z uczuciem dyskomfortu – będą je kojarzyć z czymś, czego się boją i starały się ich uniknąć poprzez płacz, krzyk czy ucieczkę.
Lęk przed odgłosem silnika, wiertarki
Jest to typowy lęk dźwiękowy związany z nagłym pojawieniem się hałasu blisko dziecka. Będzie on jeszcze silniejszy, jeśli dziecko nie będzie wiedziało, skąd pochodzi. Dlatego jeśli chcemy go uniknąć lepiej na wizycie adaptacyjnej lub przed zabiegiem zadbać o to, aby w tym wieku mały pacjent poznał dźwięki, które pojawią się w jego otoczeniu, gdy ten będzie siedzieć
na fotelu.
Podsumowanie
Pamiętajmy, iż mimo podania widełek czasowych możliwe jest, że u części dzieci niektóre lęki wystąpią wcześniej lub dużo później. Mogą też one w ogóle nie wystąpić, szybko wygasnąć lub utrzymywać się przez dłuższy czas. Wynika to z indywidualności psychiki każdego dziecka oraz otoczenia, w jakim wzrasta i wsparcia, jakie otrzymuje. Pamiętajmy też, aby nie ignorować lęków dziecka i być szczególnie wrażliwym na nie. Poprzez objaśnianie, pokazywanie, cierpliwość i empatię zatroszczmy się o to, aby mały pacjent czuł się bezpiecznie w gabinecie.
Czym są lęki rozwojowe?
Lęki rozwojowe są specyficznymi rodzajami lęku, które na wybranych etapach życia człowieka są niezwykle silne. Pojawiają się one wraz z dynamicznym rozwojem układu nerwowego i psychiki – dlatego najczęściej będziemy je zauważać u dzieci w pierwszych latach ich życia. Z tego powodu nie powinniśmy ich ignorować czy wyśmiewać, ponieważ z jednej strony świadczą one o rozwoju dziecka, a z drugiej strony pokazują dorosłym, z czym w danym momencie mierzy się dziecko. Dlatego warto jest wiedzieć, kiedy możemy spodziewać się nasilenia wybranych lęków u dziecka, żeby być na nie szczególnie wrażliwym i możliwie najlepiej przygotowanym. Jest to bardzo ważne, gdyż niektóre lęki rozwojowe utrudniają lub uniemożliwiają leczenie stomatologiczne dziecka.
Lęki rozwojowe utrudniające leczenie stomatologiczne do 4. roku życia
Tabela prezentuje lęki rozwojowe utrudniające leczenie stomatologiczne, jakie pojawić się mogą u dzieci do 4. roku życia.
Lęk przed nagłymi i głośnymi dźwiękami
Jest to naturalna i automatyczna reakcja naszego organizmu, którą otrzymaliśmy w toku ewolucji. Jeśli rodzic odwiedza gabinet z rocznym dzieckiem, powinniśmy zadbać o to, żeby w trakcie wizyty nie przestraszyć niemowlaka nagłym bodźcem dźwiękowym – pochodzącym z urządzenia lub z upuszczenia czegoś na ziemię. Często bagatelizujemy zdolności pamięciowe tak małych pacjentów lub małego rodzeństwa, które towarzyszy pacjentowi na wizycie. Jednak z neuropsychologicznego punktu widzenia lęk, który odczuje lub będzie odczuwać tak małe dziecko zostanie przez nie skojarzony z zapachem gabinetu. Dlatego przy późniejszych wizytach i w kolejnych latach mały pacjent może odczuwać ogromny lęk przed odwiedzeniem dentysty – a rodzic nie będzie wiedział skąd on pochodzi.
Lęk przed obcymi i utratą rodzica z zasięgu wzroku
Ten lęk ma również podłoże ewolucyjne, ponieważ ogranicza zaufanie dziecka do osób, których nie zna. Dlatego w okresie, gdy rozwijają się możliwości przemieszczania dziecka, najchętniej trzyma się ono jak najbliżej rodzica. Warto znać ten rodzaj lęku i pamiętać, aby rodzic w gabinecie był zawsze obok dziecka – trzymał je na kolanach lub był w zasięgu wzroku, na przykład nie zniknął nagle z gabinetu, żeby szybko o coś zapytać w rejestracji lub żeby wykonać telefon.
Lęk przed nagłymi ruchami
Znajomość tego lęku rozwojowego jest bardzo przydatna w pracy dentysty. Dzięki niemu wiemy, że w trakcie przeglądu czy zabiegu powinniśmy zachowywać się spokojnie, a nasze ruchy powinny być płynne i miękkie. Jeśli z natury jesteśmy ekspresyjni i gestykulujemy wykonując szybkie, zamaszyste ruchy, przy małym pacjencie powinniśmy szczególnie się kontrolować, żeby go nie przestraszyć.
Lęk przed groźnie wyglądającymi przedmiotami
Przy tym lęku pamiętajmy, że u części dzieci większość przedmiotów, których nie znają może wiązać się z większym niepokojem. Część dzieci będzie natomiast odważna i ciekawa. Jeśli dziecko już kojarzy, że strzykawka czy metalowe narzędzia wiążą się z uczuciem dyskomfortu – będą je kojarzyć z czymś, czego się boją i starały się ich uniknąć poprzez płacz, krzyk czy ucieczkę.
Lęk przed odgłosem silnika, wiertarki
Jest to typowy lęk dźwiękowy związany z nagłym pojawieniem się hałasu blisko dziecka. Będzie on jeszcze silniejszy, jeśli dziecko nie będzie wiedziało, skąd pochodzi. Dlatego jeśli chcemy go uniknąć lepiej na wizycie adaptacyjnej lub przed zabiegiem zadbać o to, aby w tym wieku mały pacjent poznał dźwięki, które pojawią się w jego otoczeniu, gdy ten będzie siedzieć
na fotelu.
Podsumowanie
Pamiętajmy, iż mimo podania widełek czasowych możliwe jest, że u części dzieci niektóre lęki wystąpią wcześniej lub dużo później. Mogą też one w ogóle nie wystąpić, szybko wygasnąć lub utrzymywać się przez dłuższy czas. Wynika to z indywidualności psychiki każdego dziecka oraz otoczenia, w jakim wzrasta i wsparcia, jakie otrzymuje. Pamiętajmy też, aby nie ignorować lęków dziecka i być szczególnie wrażliwym na nie. Poprzez objaśnianie, pokazywanie, cierpliwość i empatię zatroszczmy się o to, aby mały pacjent czuł się bezpiecznie w gabinecie.
