ARTYKUŁ PRZEGLĄDOWY
Protokoły płukania we współczesnej endodoncji – przegląd piśmiennictwa

Irrigation protocols in contemporary endodontics – a review

Katarzyna Dąbrowska, Monika Szlama, Judyta Telęga-Kolasińska, Krystyna Pietrzycka

Streszczenie
Współczesna endodoncja stwarza coraz większe możliwości zachowania zębów własnych pacjenta. Sukces leczenia zależy nie tylko od prawidłowej diagnostyki, odpowiedniej techniki i narzędzi, doświadczenia operatora, samej preparacji mechanicznej systemu kanałów korzeniowych, ale także od jego chemicznego opracowania. Omawiając zagadnienia związane z płukaniem systemu kanałów korzeniowych, przedstawiono przegląd piśmiennictwa dotyczący najczęściej stosowanych płynów płuczących, sposobów ich wprowadzania i aktywacji oraz stosowanych protokołów płukania.

Abstract
Modern endodontics increases substantially the chances to preserve patient’s own teeth. The key factor is not only in the correct diagnosis, selection of techniques and instruments, the operator’s experience, the mechanical preparation of the root canal system itself, but above all it is the chemical preparation. Discussing the issues related to rinsing the root canal system, a review of the literature on contemporary irrigating fluids, methods of their introduction and activation, and the applied rinsing protocols is presented.

Hasła indeksowe: płukanie kanałów korzeniowych, dezynfekcja kanałów korzeniowych, warstwa mazista, leczenie kanałowe

Key words: root canal irrigation, root canal disinfection, smear layer, root canal treatment

Piśmiennictwo

1. Peters OA, Laib A, Göhring TN i wsp. Changes in root canal geometry after preparation assessed by high-resolution computed tomography. J Endod. 2001; 27(1): 1-6.
2. Peters OA, Peters CI, Schönenberger K i wsp. ProTaper rotary root canal preparation. Effects of canal anatomy on final shape analysed by micro CT. Int Endod J. 2003; 36(2): 86-92.
3. Wilkoński W, Jamróz-Wilkońska L, Zapotoczny S i wsp. The effects of alternate irrigation of root canals with chelating agents and sodium hypochlorite on the effectiveness of smear layer removal. Adv Clin Exp Med. 2020; 29(2): 209-213.
4. Haapasalo M, Shen Y, Wang Z i wsp. Irrigation in endodontics. Br Dent J. 2014; 216(6): 299-303.
5. European Society of Endodontology. Quality guidelines for endodontic treatment. Consensus report of the European Society of Endodontology. Int Endod J. 2006; 39(12): 921-930.
6. Wilkoński W, Jamróz-Wilkońska L. Protokół płukania kanałów korzeniowych według zaleceń Działu Badawczego Polskiego Towarzystwa Endodontycznego. Mag Stomatol. 2013; 246(1): 92-94.
7. Zehnder M. Root canal irrigants. J Endod. 2006; 32(5): 389-398.
8. Mohammadi Z. Sodium hypochlorite in endodontics. An update review. Int Dent J. 2008; 58(6): 329-341.
9. Barańska-Gachowska M, Lichota D, Lipski M. Opracowanie kanału korzeniowego. T. 2. W: Lipski M (red.). Endodoncja wieku rozwojowego i dojrzałego. Lublin: Czelej; 2021: 343-410.
10. Arabska-Przedpełska B, Pawlicka H. Współczesna endodoncja w praktyce. Łódź: Bestom Dentonet.pl; 2012.
11. Zamany A, Safavi K, Spångberg LS. The effect of chlorhexidine as an endodontic disinfectant. Oral Surg Oral Med Oral Pathol Oral Radiol Endod. 2003; 96(5): 578-581.
12. Lipski M, Lichota D, Górski M i wsp. Czystość ścian kanałów korzeniowych zebów z niezakończonym rozwojem korzenia płukanych 2% roztworem chlorheksydyny. Badanie w SEM. Ann Acad Med Stetin. 2013; 59(2): 81-85.
13. Gmerek A, Lipski M. Preparaty do płukania kanałów korzeniowych o właściwościach chelatujących oraz dezynfekujących – przegląd piśmiennictwa. Dent Forum. 2018; 46(1): 106-114.
14. Kot K, Nowicka A, Reszka P i wsp. Comparison of effectiveness of endoxal and endosal in removal of smear layer from root canal dentine surface. A SEM study. Dent Med Probl. 2016; 53(4): 483-489.
15. Sayin TC, Serper A, Cehreli ZC i wsp. Calcium loss from root canal dentin following EDTA, EGTA, EDTAC, and tetracycline-HCl treatment with or without subsequent NaOCl irrigation. J Endod. 2007; 33(5): 581-584.
16. Carvalho NK, Prado MC, Senna PM i wsp. Do smear-layer removal agents affect the push-out bond strength of calcium silicate-based endodontic sealers? Int Endod J. 2017; 50(6): 612-619.
17. Arslan H, Barutcigil C, Karatas E i wsp. Effect of citric acid irrigation on the fracture resistance of endodontically treated roots. Eur J Dent. 2014; 8(1): 74-78.
18. Gu LS, Kim JR, Ling J i wsp. Review of contemporary irrigant agitation techniques and devices. J Endod. 2009; 35(6): 791-804.
19. Susila A, Minu J. Activated irrigation vs. conventional non-activated irrigation in endodontics – a systematic review. Eur Endod J. 2019; 4(3): 96-110.
20. Oyarzún A, Cordero AM, Whittle M. Immunohistochemical evaluation of the effects of sodium hypochlorite on dentin collagen and glycosaminoglycans. J Endod. 2002; 28(3): 152-156.
21. Grawehr M, Sener B, Waltimo T i wsp. Interactions of ethylenediamine tetraacetic acid with sodium hypochlorite in aqueous solutions. Int Endod J. 2003; 36(6): 411-417.
22. Topbas C, Adiguzel O. Endodontic irrigation solutions. A review. Int Dent Res. 2017; 7(3): 54-61.
23. Dioguardi M, Gioia GD, Illuzzi G i wsp. Endodontic irrigants. Different methods to improve efficacy and related problems. Eur J Dent. 2018; 12(3): 459-466.
24. Yılmaz M, Yılmaz S, Dumanı A i wsp. Effects of seven different irrigation techniques on debris and the smear layer. A scanning electron microscopy study. Niger J Clin Pract. 2017; 20(3): 328-334.
25. Suchodolski Ł, Wilkoński W, Jamróz-Wilkońska L i wsp. Ocena wpływu protokołu płukania kanałów korzeniowych na szczelność wypełnień z gutaperki z dwoma uszczelniaczami MTA – Fillapex i 2Seal. Mag Stomatol. 2011; 7-8: 149-155.
26. Darcey J, Jawad S, Taylor C i wsp. Modern endodontic principles, part 4: Irrigation. Dent Update. 2016; 43(1): 20-22.
27. Basrani B, Haapasalo M. Update on endodontic irrigating solutions. Endod Top. 2012; 27(1): 74-102.
28. Sim TP, Knowles JC, Ng YL i wsp. Effect of sodium hypochlorite on mechanical properties of dentine and tooth surface strain. Int Endod J. 2001; 34(2): 120-132.
29. Oliveira KV, Silva BMD, Leonardi DP i wsp. Effectiveness of different final irrigation techniques and placement of endodontic sealer into dentinal tubules. Braz Oral Res. 2017; 31: e114.