SPECJALISTA RADZI: Lęk przed podaniem znieczulenia miejscowego

Opublikowano dnia : 03.04.2025

SPECJALISTA RADZI

Lęk przed podaniem znieczulenia miejscowego

Do mojego gabinetu zgłaszają się osoby obawiające się bólu związanego z podaniem znieczulenia miejscowego. Jakie metody można zastosować, aby zadbać o komfort pacjentów podczas iniekcji środków znieczulających?

Dyskomfort związany z procedurami znieczulenia miejscowego jest przedmiotem zainteresowania zarówno praktyków, jak i badaczy. Z jednej strony poszukuje się skutecznych metod zmniejszania bólu podczas iniekcji, a z drugiej analizuje się kwestie, które mogą być związane z większym stopniem wrażliwości pacjentów, takie jak np. kolor oczu.

Standardowe metody redukujące dolegliwości, towarzyszące miejscowym znieczuleniom obejmują powierzchniową aplikację preparatów znieczulających miejsce wkłucia, krioterapię, masaż uciskowy za pomocą palców lub uchwytu lusterka, podgrzanie środków znieczulających, ewentualnie nieznaczne cofnięcie igły przed wstrzyknięciem środka znieczulającego.

Jedną z najczęściej stosowanych i skutecznych metod zmniejszających dyskomfort związany z iniekcją jest 2-3 minutowa aplikacja na błonę śluzową żelu lub sprayu zawierającego anestetyk. Co ciekawe, badania nie potwierdziły powszechnego poglądu o wpływie średnicy igły do znieczulenia na poziom bólu odczuwanego przez pacjenta. Za skuteczne w minimalizowaniu negatywnych odczuć uważa się schładzanie miejsca wstrzyknięcia kostkami lodu lub zwilżonym, zmrożonym wacikiem przez około 2-5 minut przed podaniem środka znieczulającego. Pomocny może być również masaż otaczających tkanek, jednak nie ma jednoznacznych badań potwierdzających efektywność takiego postępowania. Stosowane jest również podgrzanie preparatu znieczulającego do temperatury ciała. Ampułki zawierające środki znieczulające można podgrzać za pomocą urządzeń stomatologicznych wyposażonych w precyzyjny termostat (np. C-Warmer Blue firmy Dentazon). Alternatywnie można zastosować certyfikowane podgrzewacze do mleka dla niemowląt z możliwością ustawienia temperatury. Korzystne jest także podgrzanie w cieplarce laboratoryjnej metalowych strzykawek typu karpula do temperatury pokojowej lub do około 37°C. Przyjmuje się, że podgrzanie płynu znieczulającego umożliwia uzyskanie szybszej blokady przewodnictwa nerwowego i tym samym redukuje pobudzenie nocyceptorów. Szybkość podawania środka znieczulającego ma niemały wpływ na odczucia pacjenta. Powolne wstrzykiwanie anestetyku jest uznawane za dobrą praktykę w kontekście zmniejszenia dolegliwości bólowych związanych ze znieczuleniem miejscowym. W przeprowadzonych w Japonii badaniach udowodniono, że podanie środka znieczulającego pod niskim ciśnieniem – zwłaszcza na początku iniekcji – nie tylko redukuje odczuwany przez pacjenta ból, ale również lęk. Zaleca się także deponowanie preparatu już na etapie wprowadzania igły do tkanek w celu uzyskania znieczulenia dojścia do okostnej. Znieczulenie od strony podniebienia może być źródłem znacznego dyskomfortu. W niektórych przypadkach można odstąpić od aplikacji środka znieczulającego w rejonie podniebienia. Opublikowane w 2024 roku badanie wykazało, że w przypadku ekstrakcji zębów mlecznych w rejonie szczęki efektywne znieczulenie można osiągnąć poprzez podanie 4% artykainy lub 2% lidokainy od strony przedsionka jamy ustnej i odczekanie około 5 do 8 minut.

Stosowane są także innowacyjne metody zminimalizowania dyskomfortu podczas iniekcji środków miejscowo znieczulających. Na rynku dostępne są rozwiązania oparte na technologii wibracyjnej np. DentalVibe (Bing Innovations LLC, USA). Jest to urządzenie stosowane do masażu wibracyjnego okolicy poddawanej znieczuleniu. W przeprowadzonych wśród dorosłych badaniach wykazano, że było ono bardziej skuteczne w redukcji bólu związanego z iniekcją niż tradycyjnie aplikowane leki miejscowo znieczulające błonę śluzową (np. żele). Obiecujące wyniki uzyskano również u pacjentów pediatrycznych w badaniu z zastosowaniem podobnego masażera. Z kolei dotychczasowe doniesienia na temat Vibraject (A.Titan Instruments, USA) – urządzenia umieszczanego na strzykawce typu karpula i wprawiającego w drgania igłę do znieczuleń – pozostają sprzeczne.

Interesującą metodę poprawy komfortu podczas znieczuleń miejscowych stanowi zastosowanie urządzeń do przezskórnej elektrycznej stymulacji nerwów (z ang. Transcutaneous Electrical Nerve Stimulation – TENS). W piśmiennictwie TENS rekomenduje się szczególnie w przypadku znieczuleń przewodowych. Elektrody aplikowane są w obszarze podania środka znieczulającego, a zabieg stymulacji rozpoczyna się przed iniekcją i kończy w momencie wycofania igły z tkanek.

Nowoczesne metody zarządzania bólem podczas iniekcji obejmują również biostymulację laserową. Opublikowane w zeszłym roku w czasopiśmie BMC Oral Health badanie wykazało, że większą skuteczność w poprawie komfortu pacjentów zapewnia użycie lasera diodowego o długości fali 660 nm z zastosowaniem miejscowo żelu zawierającego 20% benzokainy.

Na jakość zabiegu znieczulenia miejscowego składają się również aspekty psychologiczne, obejmujące empatyczną komunikację. Lekarz stomatolog powinien odpowiednio przedstawić planowaną procedurę, a w czasie jej przeprowadzania wykazać się nie tylko techniczną precyzją, ale także uważnością na sygnały ze strony pacjenta. Dbałość o komfort pacjenta w czasie procedur sprzyja budowaniu relacji opartej na zaufaniu, motywuje do kolejnych wizyt w gabinecie, a tym samym stanowi o sukcesie praktyki stomatologicznej.

Joanna Rasławska-Socha

Katedra i Zakład Stomatologii Przedklinicznej i Endodoncji

Przedklinicznej PUM w Szczecinie

Piśmiennictwo:

Hyde J, Fowler S, Drum M i wsp. Is Eye Color Related to Dental Injection Pain? A Prospective, Randomized, Single-blind Study. J Endod. 2018; 44(5), 734-737.
Fuller J, Pitts J, Koornneef L. A simple method of warming local anaesthetic solutions. Eye 1995; 9, 809–810.
Gończowski K. Atraumatyczna technika wykonywania znieczuleń miejscowych w stomatologii. E Dentico 2016; 4, 24-37.
Łęski M. Endodoncja bez bólu. Jak skutecznie znieczulić? Forum Stomatologii Praktycznej 18 stycznia 2018. https://www.praktycznastomatologia.pl/artykul/endodoncja-bez-bolu-jak-skutecznie-znieczulic [dostęp z dn. 15.03.2025 r.]
Pasternak M, Woroń J. Rola znieczulenia miejscowego w uśmierzaniu bólu śródzabiegowego w praktyce stomatologicznej. Ból 2021; 22(1), 24-35.
Pasternak M, Woroń J. Zwalczanie bólu i dyskomfortu podczas deponowania roztworu znieczulającego – metody pomocne w stomatologii dziecięcej. Ból 2022; 23(2), 22-28.
Wayand J. Comfortable Sedation Dentistry. Blog Magnolia Way Dentistry. https://www.magnoliawaydentistry.com/comfortable-sedation-dentistry-north-carolina [dostęp z dn. 18.03.2025 r.]
Flanagan T, Wahl MJ, Schmitt MM i wsp. Size doesn't matter: needle gauge and injection pain. Gen Dent. 2007; 55(3), 216-217.
Tuğutlu EC, Sancak K. Is it possible to extract primary maxillary molars without palatal injection?: a controlled clinical trial. Clin Oral Investig. 2024; 28(3), 174.
Mutalik S. How to make local anesthesia less painful. J Cutan Aesthet Surg. 2008; 1(1), 37-38.
Meechan JG, Gowans AJ, Welbury RR. The use of patient-controlled transcutaneous electronic nerve stimulation (TENS) to decrease the discomfort of regional anaesthesia in dentistry: a randomised controlled clinical trial. J Dent. 1998; 26 (5-6), 417-420.
Kudo M. Initial injection pressure for dental local anesthesia: effects on pain and anxiety. Anesth Prog. 2005; 52(3), 95-101.
Mathison M, Pepper T. Local Anesthesia Techniques in Dentistry and Oral Surgery. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing 2025. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK580480/# [dostęp z dn. 17.03. 2025 r.]
Hamouda AA, El-Habashy LM, Khalil A. The use of laser photobiomodulation as pre-anesthetic tissue management technique in reducing injection pain in children. BMC Oral Health 2024; 24, 717.
Salma RG, Alsayeh A, Maneea AB, i wsp. The effectiveness of electronic pulsed soft tissue vibration compared with topical anaesthesia in reducing the pain of injection of local anaesthetics in adults: a randomized controlled split-mouth clinical trial. Int J Oral Maxillofac Surg. 2021; 50(3), 407-415.
Roeber B, Wallace DP, Rothe V i wsp. Evaluation of the effects of the VibraJect attachment on pain in children receiving local anesthesia. Pediatr Dent. 2011; 33(1), 46-50.
Albouni MA, Kouchaji C, Al-Akkad M i wsp. Evaluation of the Injection Pain with the Use of Vibraject during Local Anesthesia Injection for Children: A Randomized Clinical Trial. J Contemp Dent Pract. 2022; 23(7),749-754.
Subramaniam P. Ghai S.K. Efficacy of an Innovative Device in Reducing Discomfort during Local Anesthesia Administration in Children: A Clinical Study. Int J Clin Pediatr Dent. 2021; 14(3), 353-356.