Rzeczywiście, w momencie pojawienia się rotacyjnych narzędzi niklowo-tytanowych stosowanie wierteł Gatesa-Gliddena stało się mniej powszechne. Pewne ich funkcje przejęły narzędzia NiTi, stosowane jako pierwsze do poszerzenia części koronowej kanału. Są to instrumenty krótsze od tych używanych do opracowania głębszych odcinków kanału i zazwyczaj bardziej stożkowate (o większej koniczności). W przypadku niektórych rotacyjnych systemów NiTi noszą one nazwy świadczące o tej funkcji, np. w systemie ProFile są określane jako Orifice Shaper, w przypadku systemu FlexMaster używa się nazwy Intro File, choć większość producentów po prostu określa je jako pierwsze narzędzie, którego należy użyć do opracowania kanału (tzn. ujścia kanałowego i jego części koronowej) (ryc. 1).
Ryc. 1. Narzędzia niklowo-tytanowe eS5 (Poldent). Narzędzie oznaczone jako 1 używane jest do poszerzenia części koronowej kanału. Jest krótkie (18 mm) i cechuje je duża stożkowatość (8%).
W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że nawet gdy używa się systemów rotacyjnych NiTi, nic nie stoi na przeszkodzie, by za pomocą wiertła Gatesa-Gliddena opracować maszynowo ujście kanału, ponieważ jest to szybsze i tańsze. Natomiast w przypadku ręcznego opracowywania kanału (metoda z zastosowaniem narzędzi ręcznych jest nadal powszechnym sposobem preparacji kanałów korzeniowych) użycie wiertła Gatesa-Gliddena jest praktycznie jedynym maszynowym sposobem opracowania części koronowej kanału. Zamiast wiertła Gatesa-Gliddena można użyć wiertła typu Peeso Reamer lub Beutelrock 1; nie należy stosować wierteł różyczkowych. Wiertła Gatesa-Gliddena są wręcz idealne do zniesienia tzw. wypukłości podniebiennej, czyli wypukłości od strony językowej znajdującej się na wysokości ujścia kanału. Należy ją znieść w celu uzyskania prostoliniowego dostępu do części wierzchołkowej kanału – wypukłość ta jest szczególnie zaznaczona w zębach siecznych przyśrodkowych szczęki (ryc. 2).
Ryc. 2. Wypukłość podniebienna w zębie siecznym przyśrodkowym (strzałka czerwona).
W przypadku kanałów prostych można za pomocą wiertła Gatesa-Gliddena opracować również część środkową; wymaga to jednak zawsze ze strony operatora dużej ostrożności.
Wiertło Gatesa-Gliddena jest również idealnym narzędziem do usunięcia gutaperki z części koronowej i środkowej kanału, np. w celu uzyskania miejsca dla elementu retencyjnego (przykładowo – wkładu koronowo-korzeniowego) lub podczas powtórnego leczenia endodontycznego, szczególnie w przypadku dobrze skondensowanej gutaperki. Należy jednak pamiętać, by wiertło nie miało zbyt dużej średnicy i w związku z tym nie nawiercało ścian kanału.
Ogólne informacje dotyczące wierteł Gatesa-Gliddena
Wiertła Gatesa-Gliddena znane są jako narzędzia maszynowe osadzane w kątnicy wolnoobrotowej (zalecane obroty – od 450 do 1200). W celu opracowania ujścia kanału (również odcinka koronowego i środkowego) umieszcza się instrument w kanale, a następnie (po wprawieniu instrumentu w ruch) delikatnie wysuwa się go ruchem zmiatającym z kanału, dotykając jego ścian (wywierając na nie lekki nacisk). Wiertła nie należy usuwać z kanału całkowicie, powinno się nim wykonywać ruchy o bardzo małej amplitudzie. Narzędzie nie powinno w żadnym wypadku klinować się w kanale, gdyż ulegnie złamaniu. Powszechnie uważa się, że wiertła Gatesa-Gliddena są bezpieczniejsze niż inne instrumenty (np. wiertła typu Pesso Reamer czy wiertła różyczkowe), jednak nie należy nadmiernie poszerzać nimi kanału, gdyż można doprowadzić do perforacji z przetarcia. Szczególnie dotyczy to zębów trzonowych (nadmierne poszerzenie ujścia w kierunku furkacji). Wiertła Gatesa-Gliddena, jeśli w ogóle ulegają złamaniu, to dzięki swojej budowie łamią się w miejscu przejścia trzonka w uchwyt (jedynie wiertło nr 1 może ulec złamaniu tuż za częścią tnącą) (ryc. 3) (1-3).
Ryc. 3. Złamane wiertła Gatesa-Gliddena. W przypadku wiertła nr 1 doszło do złamania tuż za częścią tnącą, a przypadku wiertła nr 4 w miejscu przejścia trzonka w uchwyt.
Budowa narzędzia
Część robocza (tnąca) wiertła ma postać płomienia ze spiralnie ułożonymi płaszczyznami tnącymi i wierzchołkiem prowadzącym. Znajduje się na długim, cienkim trzonku, który przechodzi w uchwyt (ryc. 4).
Ryc. 4. Wiertło Gatesa-Gliddena – część robocza (tnąca) wiertła ma postać płomienia ze spiralnie ułożonymi płaszczyznami tnącymi i wierzchołkiem prowadzącym, a znajduje się na długim, cienkim trzonku przechodzącym w uchwyt.
Wiertła wykonane są ze stali nierdzewnej i produkowane w dwu długościach: 32 i 28 mm (długości trzonka wynoszą odpowiednio 19 i 15 mm) i sześciu rozmiarach (ryc. 5, tab. I).
Ryc. 5. Zestaw wierteł Gatesa-Gliddena – rozmiar narzędzia oznaczono na uchwycie odpowiednią liczbą nacięć (od 1 do 6).
TABELA I. Rozmiary wierteł Gatesa-Gliddena.
Rozmiar narzędzia oznaczony jest na uchwycie odpowiednią liczbą nacięć (od 1 do 6), rzadziej odpowiednim kolorem. Średnica narzędzia nr 1 ma 0,5 mm i wzrasta co 0,2 mm, aż do 1,5 mm (narzędzie nr 6) (1-4). Wiertła Gatesa-Gliddena produkowane są również jako narzędzie ręczne (2). Nie są one jednak tak popularne jak narzędzia maszynowe.
Reasumując, należy stwierdzić, że pomimo znacznego postępu w zakresie instrumentarium endodontycznego wiertła Gatesa-Gliddena nadal znajdują zastosowanie w endodoncji.
PIŚMIENNICTWO
1. Jańczuk Z., Kaczmarek U., Lipski M.: Stomatologia zachowawcza z endodoncją. Zarys kliniczny. PZWL, Warszawa 2014.
2. Postek-Stefańska L.: Endodoncja wieku rozwojowego i dojrzałego autorstwa Marii Barańskiej-Gachowskiej. Wyd. Czelej, Lublin 2011.
3. Arabska-Przedpełska B., Pawlicka H.: Współczesna endodoncja w praktyce. Bestom, Łodź 2011.
4. Castelucci R.: Endodontics, vol. 1. Edizioni Martina, Bologne 2012.
ARTYKUŁ UKAZAŁ SIĘ W NUMERZE 1/2018 MS
