MS 2022; 2: 80-81.
Preparaty do higieny jamy ustnej dla pacjentów z chorobami przyzębia
Joanna Rasławska‑Socha
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endodoncji Przedklinicznej
PUM w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski
Zgłaszają się do mnie pacjenci z zapaleniem przyzębia. Zasadniczo zalecam im te same płukanki i pasty, które sugeruję stosować pacjentom ze zdrowym przyzębiem. Czy są jakieś specjalne preparaty dla pacjentów z chorobami przyzębia?
Płytka nazębna należy do najistotniejszych czynników wpływających na rozwój, przebieg, efekty leczenia chorób przyzębia. Podstawę skutecznej kontroli płytki nazębnej stanowi jej mechaniczne usuwanie za pomocą indywidualnie dobranych technik szczotkowania zębów, oczyszczania przestrzeni międzyzębowych i trudno dostępnych miejsc retencyjnych – często licznie występujących u pacjentów dotkniętych schorzeniami periodontologicznymi. Doskonałym uzupełnieniem mechanicznego usuwania płytki nazębnej jest stosowanie past do zębów i płukanek do jamy ustnej, które dzięki swoim właściwościom i zawartym w nich substancjom czynnym zwiększają skuteczność zabiegów higienizacyjnych, jak również wpływają korzystnie na stan dziąseł i przyzębia.
Eksperci rekomendują, aby na każdym etapie leczenia periodontologicznego proponować indywidualnie dobrane do potrzeb zdrowotnych pacjenta zalecenia odnośnie higieny jamy ustnej. Standardem jest rekomendowanie wszystkim pacjentom używania past do zębów zawierających fluor. Szczególną grupę, mogącą odnieść istotne korzyści wynikające ze stosowania dodatkowych środków higieny jamy ustnej, stanowią pacjenci, u których za pomocą samego mechanicznego oczyszczania zębów kontrola płytki naddziąsłowej i stanu zapalnego przyzębia nie jest wystarczająco efektywna. Do tej grupy należą osoby o niskim stopniu sprawności manualnej, obciążone schorzeniami ogólnoustrojowymi i ogólnie osłabione.
O wdrożeniu metod uzupełniających oczyszczanie mechaniczne mogą decydować czynniki miejscowe, takie jak:
Substancje o działaniu antyseptycznym i przeciwzapalnym, będące składnikami past do zębów i płukanek do jamy ustnej, mogą wpływać korzystnie na stan przyzębia u pacjentów leczonych periodontologicznie. Wśród tych substancji wymienia się między innymi: antyseptyki, antyoksydanty, probiotyki, środki działające przeciwzapalnie. Jednakże eksperci podkreślają przewagę płukanek do jamy ustnej, która wynika z lepszego profilu farmakokinetycznego oraz korzystniejszej dystrybucji substancji czynnej w jamie ustnej, w porównaniu do past do zębów. Rekomendowane w zakresie periodontologii składniki aktywne płukanek do jamy ustnej to chlorheksydyna, olejki eteryczne, chlorek cetylpirydyny.
Decyzja o rodzaju, czasie i częstotliwości stosowania substancji aktywnych powinna uwzględniać potrzeby pacjenta, jego preferencje smakowe i kwestie ekonomiczne, a także możliwe skutki uboczne w postaci przebarwień zębów, zaburzeń smaku lub dysbiozy jamy ustnej.
Eksperci zalecają, aby płukanki do jamy ustnej zawierające antyseptyki, w tym chlorheksydynę, stosować czasowo – ze względu na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przy długotrwałej ekspozycji – w ramach terapii zapaleń przyzębia. Preparaty te wykazują udowodnioną w randomizowanych badaniach klinicznych skuteczność w redukcji stanu zapalnego dziąseł i przyzębia. Chlorheksydynę powinno się stosować na początkowym etapie leczenia periodontologicznego, a także jako wspomaganie mechanoterapii i element złożonych schematów odkażania jamy ustnej.
Wśród rekomendowanych składników past do zębów o działaniu antyseptycznym wymienia się chlorheksydynę, fluorek cynawy z heksametafosforanem sodu, triklosan z kopolimerem. Za najskuteczniejsze pod kątem redukcji płytki nazębnej uważa się chlorheksydynę i triklosan z kopolimerem. Stosowanie środków o działaniu przeciwzapalnym może być szczególnie korzystne w fazie leczenia podtrzymującego, zwłaszcza w kontekście redukcji stanu zapalnego dziąseł. Badania kliniczne wykazały, że najskuteczniejsze działanie przeciwzapalne wykazał fluorek cynawy z heksametafosforanem sodu, a następnie triklosan z kopolimerem i chlorheksydyna.
Najnowsze doniesienia naukowe na temat wykorzystania składników aktywnych wspomagających leczenie zapaleń przyzębia uzasadniają stosowanie chlorku cetylpirydyny i związków fluoru. Potencjał, jako środki do kontroli płytki nazębnej o właściwościach przeciwzapalnych mogą wykazywać także związki cynku, a nawet substancje pochodzenia naturalnego, jak kurkumina. Złotym standardem pozostaje wciąż chlorheksydyna, będąca najlepiej przebadaną substancją czynną.
Na zakończenie należy jeszcze raz podkreślić fakt, iż podstawą leczenia zapalenia przyzębia jest mechanoterapia, a płukanki do jamy ustnej czy pasty do zębów stanowią jej doskonałe uzupełnienie.
Joanna Rasławska‑Socha
Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej Przedklinicznej i Endodoncji Przedklinicznej
PUM w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski
Zgłaszają się do mnie pacjenci z zapaleniem przyzębia. Zasadniczo zalecam im te same płukanki i pasty, które sugeruję stosować pacjentom ze zdrowym przyzębiem. Czy są jakieś specjalne preparaty dla pacjentów z chorobami przyzębia?
Płytka nazębna należy do najistotniejszych czynników wpływających na rozwój, przebieg, efekty leczenia chorób przyzębia. Podstawę skutecznej kontroli płytki nazębnej stanowi jej mechaniczne usuwanie za pomocą indywidualnie dobranych technik szczotkowania zębów, oczyszczania przestrzeni międzyzębowych i trudno dostępnych miejsc retencyjnych – często licznie występujących u pacjentów dotkniętych schorzeniami periodontologicznymi. Doskonałym uzupełnieniem mechanicznego usuwania płytki nazębnej jest stosowanie past do zębów i płukanek do jamy ustnej, które dzięki swoim właściwościom i zawartym w nich substancjom czynnym zwiększają skuteczność zabiegów higienizacyjnych, jak również wpływają korzystnie na stan dziąseł i przyzębia.
Eksperci rekomendują, aby na każdym etapie leczenia periodontologicznego proponować indywidualnie dobrane do potrzeb zdrowotnych pacjenta zalecenia odnośnie higieny jamy ustnej. Standardem jest rekomendowanie wszystkim pacjentom używania past do zębów zawierających fluor. Szczególną grupę, mogącą odnieść istotne korzyści wynikające ze stosowania dodatkowych środków higieny jamy ustnej, stanowią pacjenci, u których za pomocą samego mechanicznego oczyszczania zębów kontrola płytki naddziąsłowej i stanu zapalnego przyzębia nie jest wystarczająco efektywna. Do tej grupy należą osoby o niskim stopniu sprawności manualnej, obciążone schorzeniami ogólnoustrojowymi i ogólnie osłabione.
O wdrożeniu metod uzupełniających oczyszczanie mechaniczne mogą decydować czynniki miejscowe, takie jak:
- niekorzystne dla utrzymania higieny uwarunkowania anatomiczne
- utrudniony dostęp do oczyszczania w miejscach zalegania płytki nazębnej,
- relatywnie – bardzo nasilona odpowiedź zapalna na niewielką ilość biofilmu naddziąsłowego.
Substancje o działaniu antyseptycznym i przeciwzapalnym, będące składnikami past do zębów i płukanek do jamy ustnej, mogą wpływać korzystnie na stan przyzębia u pacjentów leczonych periodontologicznie. Wśród tych substancji wymienia się między innymi: antyseptyki, antyoksydanty, probiotyki, środki działające przeciwzapalnie. Jednakże eksperci podkreślają przewagę płukanek do jamy ustnej, która wynika z lepszego profilu farmakokinetycznego oraz korzystniejszej dystrybucji substancji czynnej w jamie ustnej, w porównaniu do past do zębów. Rekomendowane w zakresie periodontologii składniki aktywne płukanek do jamy ustnej to chlorheksydyna, olejki eteryczne, chlorek cetylpirydyny.
Decyzja o rodzaju, czasie i częstotliwości stosowania substancji aktywnych powinna uwzględniać potrzeby pacjenta, jego preferencje smakowe i kwestie ekonomiczne, a także możliwe skutki uboczne w postaci przebarwień zębów, zaburzeń smaku lub dysbiozy jamy ustnej.
Eksperci zalecają, aby płukanki do jamy ustnej zawierające antyseptyki, w tym chlorheksydynę, stosować czasowo – ze względu na ryzyko wystąpienia działań niepożądanych przy długotrwałej ekspozycji – w ramach terapii zapaleń przyzębia. Preparaty te wykazują udowodnioną w randomizowanych badaniach klinicznych skuteczność w redukcji stanu zapalnego dziąseł i przyzębia. Chlorheksydynę powinno się stosować na początkowym etapie leczenia periodontologicznego, a także jako wspomaganie mechanoterapii i element złożonych schematów odkażania jamy ustnej.
Wśród rekomendowanych składników past do zębów o działaniu antyseptycznym wymienia się chlorheksydynę, fluorek cynawy z heksametafosforanem sodu, triklosan z kopolimerem. Za najskuteczniejsze pod kątem redukcji płytki nazębnej uważa się chlorheksydynę i triklosan z kopolimerem. Stosowanie środków o działaniu przeciwzapalnym może być szczególnie korzystne w fazie leczenia podtrzymującego, zwłaszcza w kontekście redukcji stanu zapalnego dziąseł. Badania kliniczne wykazały, że najskuteczniejsze działanie przeciwzapalne wykazał fluorek cynawy z heksametafosforanem sodu, a następnie triklosan z kopolimerem i chlorheksydyna.
Najnowsze doniesienia naukowe na temat wykorzystania składników aktywnych wspomagających leczenie zapaleń przyzębia uzasadniają stosowanie chlorku cetylpirydyny i związków fluoru. Potencjał, jako środki do kontroli płytki nazębnej o właściwościach przeciwzapalnych mogą wykazywać także związki cynku, a nawet substancje pochodzenia naturalnego, jak kurkumina. Złotym standardem pozostaje wciąż chlorheksydyna, będąca najlepiej przebadaną substancją czynną.
Na zakończenie należy jeszcze raz podkreślić fakt, iż podstawą leczenia zapalenia przyzębia jest mechanoterapia, a płukanki do jamy ustnej czy pasty do zębów stanowią jej doskonałe uzupełnienie.
PIŚMIENNICTWO
- Górska R. Choroby przyzębia. Algorytmy postępowania diagnostycznego i wytyczne dotyczące leczenia 2017. Warszawa: PZWL; 2020.
- Rajendiran M, Trivedi HM, Chen D i wsp. Recent development of active ingredients in mouthwashes and toothpastes for periodontal diseases. Molecules. 2021; 26(7): 2001.
m
