MS 2022; 3: 90-94.

Należy podkreślić, że cyfryzacja nie jest równoznaczna z zakupem nowoczesnych maszyn. By gabinet, laboratorium, lekarz czy technik mogli powiedzieć, że pracują cyfrowo, muszą najpierw porzucić tradycyjne, analogowe przyzwyczajenia.

Digitalizacja wymaga, by w sercu każdej, nawet najmniejszej procedury, stanęła maszyna lub program cyfrowy. Bez spełnienia tego kryterium ani koszt inwestycji nigdy się nie zwróci, ani – co najważniejsze – w placówce nie zostanie osiągnięty żaden ze sztandarowych celów cyfryzacji. Praca nie stanie się zatem ani bardziej komfortowa, ani bezpieczniejsza tak dla pacjenta, jak i specjalisty, niemożliwe będzie także stworzenie zindywidualizowanej ścieżki leczenia dla każdego pacjenta.

Nie można przy tym pominąć rosnącego znaczenia cyfryzacji jako kluczowego czynnika konkurencyjności kliniki czy laboratorium protetycznego. W tym celu placówki obniżają nie tylko koszty prowadzenia działalności, ale i odpowiadają na precyzyjne potrzeby coraz bardziej świadomych pacjentów.

Nie istnieją zbyt małe kliniki czy zbyt małe laboratoria na wprowadzenie nowych rozwiązań technologicznych. Jednocześnie każdy specjalista może nauczyć się pracować z wykorzystaniem nowych technologii. Ani wiek, ani staż zawodowy nie mają tutaj znaczenia i nie stanowią przeszkody. W ramach kolejnego artykułu z cyklu poświęconego cyfryzacji podpowiadamy, jak efektywnie opanować nowe narzędzia pracy z wykorzystaniem technologii cyfrowych.

Czym właściwie są kompetencje cyfrowe?
W najprostszym ujęciu kompetencje cyfrowe to umiejętności odpowiedniego doboru, łączenia i obsługi narzędzi cyfrowych, w zależności od wymagań i stopnia złożoności przypadku klinicznego. Najbardziej podstawowym przykładem kompetencji cyfrowej, którą dzisiaj opanowali już niemal wszyscy, jest obsługa środowiska systemu Windows, na którym opierają się wszystkie bardziej zaawansowane rozwiązania z zakresu oprogramowania medycznego.

W przypadku lekarzy stomatologów i techników dentystycznych kompetencjami cyfrowymi związanymi z wykonywanym zawodem są przede wszystkim umiejętności:

• codziennej pracy z wykorzystaniem skanerów wewnątrzustnych lub laboratoryjnych;
• projektowania uzupełnień z wykorzystaniem oprogramowania typu CAD (Computer Aided Design), które umożliwia przygotowanie takiego projektu na ekranie komputera;
• obsługi maszyn produkcyjnych takich jak frezarki stomatologiczne czy drukarki 3D;
• obsługi oprogramowania CAM (Computer Aided Manufacturing), które umożliwia przełożenie projektów stworzonych w CAD na język maszyny, która odtworzy je w rzeczywistości.

Jak rozwijać swoje kompetencjecyfrowe?
Odpowiedź na to pytanie będzie różniła się w zależności od tego, kto je zadaje. Jeżeli mówimy o studentach kierunków medycznych – ci prawdopodobnie rozwiną te umiejętności w ramach studiów, przynajmniej w podstawowym zakresie. Inne potrzeby będą mieli z kolei młodzi lekarze i technicy, a inne doświadczeni przedstawiciele tych społeczności.


Źródło: firma 3Shape.

• Młodzi lekarze i technicy

Coraz więcej uniwersytetów decyduje się na budowę w swoich murach nowoczesnych pracowni wyposażonych w skanery wewnątrzustne, frezarki czy drukarki 3D. W efekcie najmłodsi lekarze i technicy, którzy kończą swoją edukację, czerpią ze zmian i inwestycji zrealizowanych w ostatnich latach przez uczelnie. Co za tym idzie, opuszczają ich mury wyposażeni w przynajmniej podstawowe kwalifikacje do pracy cyfrowej, co będzie rodziło dalekosiężne konsekwencje dla stomatologii i techniki dentystycznej z perspektywy rynku pracy.

Następnym krokiem w rozwoju kompetencji cyfrowych dla osób, które niedawno skończyły studia jest poszukiwanie staży w klinikach i laboratoriach, które ukończyły już proces digitalizacji. W obliczu braku systemowych rozwiązań w systemie edukacji praca pod okiem doświadczonych, „cyfrowych mentorów”, pozostaje główną ścieżką rozwoju w zakresie pracy z nowoczesnymi technologiami. Jest to szczególnie cenne w sytuacji, gdy młodzi specjaliści nie dysponują dużymi środkami na prywatne, dodatkowe szkolenia kierunkowe. Należy przy tym zaznaczyć, że żadne, nawet najlepsze szkolenie teoretyczne, nigdy niezastąpi stażu zawodowego. Bez zastosowania nabytej wiedzy i umiejętności w praktyce, w kontakcie z pacjentami, szybko one zanikną.

• Doświadczony lekarz

Nigdy nie jest za późno na rozwój i cyfryzację swojej pracy. Szkolenia cyfrowe można rozpocząć w każdym momencie, niezależnie od poziomu aktualnie posiadanych kompetencji – wszystko sprowadza się do motywacji i gotowości do nauki. Przykładowa ścieżka szkolenia powinna uwzględniać kolejno następujące elementy:

- Podstawy używania skanera wewnątrzustnego
Skanery wewnątrzustne stanowią serce cyfrowego gabinetu. Wszystkie inne narzędzia zarówno po stronie gabinetów, jak i laboratoriów, opierają się na skanach 3D jamy ustnej pacjenta. Szkolenie podstawowe pozwala poznać podstawy budowy oraz obsługę najbardziej podstawowych funkcji urządzenia. Po jego ukończeniu możliwa jest praca w tzw. modelu „skanuj i wyślij”, czyli dokonywanie cyfrowych wycisków w gabinecie i przekazywanie ich do wybranego laboratorium w ciągu kilku sekund.

- Rozszerzone szkolenie z obsługi skanera z uwzględnieniem dodatkowego oprogramowania
Skanery wewnątrzustne można podzielić na modele podstawowe pozwalające tylko na wykonywanie i przesyłanie dalej skanów oraz modele rozszerzone. Zaawansowane maszyny są wyposażone w dodatkowe oprogramowanie, dzięki któremu już na ekranie skanera jest możliwe przeprowadzenie wspomaganej komputerowo diagnostyki czy stworzenie projektu uśmiechu pacjenta. Szkolenie rozszerzone umożliwia nabycie umiejętności w zakresie obsługi tego typu funkcji, których lista jest zależna od wybranego urządzenia.

- Szkolenie z CAD, czyli projektowania wspomaganego komputerowo
Kolejnym krokiem w nabywaniu kompetencji cyfrowych jest nauka obsługi oprogramowania CAD. Umożliwia ono samodzielne projektowanie różnego rodzaju prac oraz ich pełną personalizację zgodnie z potrzebami konkretnego pacjenta. Na podstawowym poziomie CAD umożliwia choćby przygotowywanie odbudów pełnoanatomicznych. W przypadku CAD istnieje wiele możliwych dróg dalszego rozwoju po opanowaniu podstaw obsługi tego systemu. Umiejętności w tym zakresie można podzielić na trzy główne ścieżki zależne od specjalizacji:

• chirurgia – projektowanie szablonów chirurgicznych umożliwiających wykonywanie zabiegów chirurgii sterowanej;
• ortodoncja – analiza ortodontyczna przy użyciu specjalistycznego oprogramowania, realizacja planów leczenia, np. z wykorzystaniem mikroimplantów;
• protetyka – przygotowywanie różnego rodzaju w pełni zindywidualizowanych odbudów i uzupełnień. Zależnie od stopnia zaawansowaniai potrzeb mogą to być proste prace, jak np. koronytymczasowe lub bardziej skomplikowane konstrukcje.

Źródło: firma 3Shape.

- Szkolenie z wykorzystania maszyn produkcyjnych i oprogramowania CAM, czyli produkcji wspomaganej komputerowo
Zdobyta podczas takiego szkolenia wiedza umożliwia obsługę maszyn takich jak np. drukarki 3D i frezarki stomatologiczne. W przypadku lekarzy jest to relatywnie rzadko wybierana opcja. Tego typu urządzenia można znaleźć głównie w dużych lub wysoko wyspecjalizowanych klinikach. Jest to natomiast absolutnie konieczne szkolenie dla każdego technika chcącego pracować cyfrowo.

Trzeba zaznaczyć, że nie jest wymagane ukończenie wszystkich opisanych szkoleń czy wdrożenie każdego z narzędzi, aby móc powiedzieć, że pracuje się cyfrowo. Warto rozpocząć pracę od podstawowego modelu skanera, tak aby samemu przekonać się, jak bardzo usprawni on codzienną pracę. Następnie w miarę potrzeb można rozszerzać swój cyfrowy arsenał, np. o bardziej zaawansowany skaner czy oprogramowanie CAD. Dużą zaletą cyfryzacji jest jej elastyczność, a każdy z opisywanych kroków jest dobrowolny. To, czy należy go podjąć, zależy od wielkości czy specjalizacji danego gabinetu, a także aspiracji samego specjalisty.


Źródło: firma 3Shape.

Doświadczony technik
Ścieżka rozwoju kompetencji cyfrowych doświadczonych techników jest zbliżona dla drogi rekomendowanej lekarzom. Nieco inaczej wygląda jednak ogólny plan rozwoju dla techników i kolejno powinien on zawierać takie elementy jak:

- Szkolenie ze znajomości skanera laboratoryjnego oraz szkolenie CAD
W przypadku techników nauka obsługi i działania skanera jest nierozłączna ze szkoleniem z podstaw obsługi oprogramowania CAD. Poza podstawami można wyróżnić dwie główne ścieżki dodatkowe, zależne od specjalizacji technika:

• ortodoncja – projektowanie w pełni zindywidualizowanych aparatów ortodontycznych;
• technika dentystyczna – przygotowywanie uzupełnień od najprostszych, jak korony tymczasowe, po prace pełnołukowe i implanto‑protetyczne.

- Szkolenie z wykorzystania maszyn produkcyjnych i oprogramowania CAM
Umiejętność obsługi oprogramowania wspierającego sterowanie i produkcję z wykorzystaniem nowoczesnych maszyn produkcyjnych jest jedną z najważniejszych kompetencji cyfrowych technika dentystycznego. Dzięki użyciu drukarek 3D i frezarek stomatologicznych możliwe jest przeniesienie zaprojektowanych wcześniej przy pomocy oprogramowania CAD prac do rzeczywistości, z precyzją liczoną w mikronach.


Źródło: firma 3Shape.

Szkolenia zewnętrzne – jak mądrze zainwestować?
Na co zwrócić uwagę, decydując się na inwestycję w prywatne szkolenie? To pytanie zadają sobie w równym stopniu zarówno młodzi, jak i doświadczeni specjaliści. Kluczowe znaczenie ma odpowiedni dobór firmy szkoleniowej, która:

• może wylegitymować się odpowiednio długim doświadczeniem na rynku;
• posiada referencje od lekarzy i techników, którzy ukończyli jej szkolenia;
• korzysta z możliwie najnowszych rozwiązań w zakresie hardware’u i software’u – jeżeli w opisie szkolenia widoczna jest informacja, że odbywa się ono z wykorzystaniem programów sprzed dwóch, trzech generacji, należy podejść do takiej oferty z dużą ostrożnością. Świat technologii medycznych zmienia się w zawrotnym tempie. Może się okazać, że nabytej w ten sposób wiedzy nie uda się nigdy wykorzystać w praktyce.

Zarówno lekarze, jak i technicy, powinni pamiętać o tym, aby wybierając szkolenia, decydować się na firmę, która oferuje doradztwo i pomoże w stworzeniu indywidualnej ścieżki nauki. Umożliwi to zaprojektowanie ścieżki kształcenia dopasowanej do indywidualnych potrzeb oraz preferencji specjalisty.