MS 2023; 7/8: 64-66.

Ochrona koroną tymczasową oszlifowanego zęba bezmiazgowego

dr n. med. Katarzyna Sarna-Boś, prof. Uczelni
Zakład Protetyki Stomatologicznej
Uniwersytetu Medycznego w Lublinie
Kierownik: dr hab. n. med. Janusz Borowicz, prof. Uczelni

Czy muszę zabezpieczać koroną tymczasową oszlifowany ząb bezmiazgowy (leczony kanałowo)? Przecież nie ma potrzeby ochrony miazgi. Zawsze obawiam się „cofnięcia” dziąsła pod wpływem korony tymczasowej, co może powodować, że ostateczna korona będzie „za krótka”, tj. odsłoni się granica preparacji.

Uzupełnienia tymczasowe stanowią bardzo ważny etap postępowania w wielu procedurach stomatologicznych. Pełnią one rolę uzupełnienia pośredniego przed oddaniem ostatecznej pracy protetycznej. Zazwyczaj zaleca się stosowanie koron tymczasowych umieszczanych na oszlifowanym zębie, tak by zabezpieczyć go przed dalszymi uszkodzeniami i infekcjami, a także, aby zachować jego kształt i rozmiar przed umieszczeniem ostatecznej korony. Warto pamiętać, że korona tymczasowa jest tylko tymczasowym rozwiązaniem i należy ją zastąpić ostateczną koroną w celu zapewnienia trwałej ochrony i funkcjonalności zęba. W przypadku uzupełnienia tymczasowego jego rola lecznicza nie ogranicza się tylko do ochrony oszlifowanego zęba, ale również otaczających tkanek przyzębia, a także sąsiadujących i przeciwstawnych zębów.

Podstawowe wymagania dotyczące uzupełnień tymczasowych można podzielić na: biologiczne, mechaniczne i estetyczne. Do głównych korzyści ze stosowania korony tymczasowej zalicza się:

1. Ochronę zęba - korona tymczasowa zapewnia ochronę osłabionego szlifowaniem filaru zęba przed dalszym uszkodzeniem. Chroni go przed urazami mechanicznymi, przed działaniem sił żucia oraz czynników zewnętrznych, takich jak bakterie i substancje chemiczne, które mogą prowadzić do infekcji lub całkowitego zniszczenia zęba.
2. Estetykę - korona tymczasowa może przywrócić naturalny wygląd zęba, co jest ważne, zwłaszcza jeśli jest on widoczny w uśmiechu. Dzięki koronie tymczasowej pacjent może czuć się bardziej komfortowo podczas procesu leczenia, szczególnie jeśli wymaga on wieloetapowych procedur.
3. Kontrolę kształtu i dopasowania - korona tymczasowa umożliwia stomatologowi dokładne kontrolowanie kształtu i dopasowania korony ostatecznej. Pozwala pacjentowi i lekarzowi przetestować wygląd i funkcjonalność przyszłej korony. Jest istotnym narzędziem do oceny zaburzeń fonetycznych i okluzyjnych.
4. Utrzymanie, zachowanie okluzji oraz kontaktów proksymalnych – zachowanie prawidłowej wysokości zwarcia, ustalenie nowej relacji międzyszczękowej przy przebudowie zwarcia Korona tymczasowa powinna zapewniać kontakt z zębami sąsiednimi i przeciwstawnymi. Nieodpowiedni, niewłaściwy kontakt lub jego brak prowadzi do pionowego i poziomego przemieszczania się odpowiednio zębów przeciwstawnych i zębów sąsiednich.
5. Stabilność dziąsła - korona tymczasowa może pomóc utrzymać zdrowie dziąseł wokół zęba, ponieważ zapewnia pewną formę oparcia dla tkanek dziąsłowych. Utrzymanie zdrowego przyzębia zapewnia dobre dopasowanie brzeżne tymczasowego uzupełnienia.
6. Funkcjonalność - korona tymczasowa zapewnia lepszy komfort podczas procesu leczenia. Pacjent może normalnie jeść i mówić, a korona tymczasowa chroni zęby przylegające przed nadmiernym naciskiem podczas żucia. Ważne jest zachowanie funkcji czynnościowej.

Aby spełnić powyższe wymagania, materiały stosowane do wykonywania uzupełnień tymczasowych powinny posiadać odpowiednie właściwości mechaniczne i fizyczne, takie jak:

• wysoka wytrzymałość na zginanie,
• zwiększona odporność na ścieranie,
• wysoka wytrzymałość na złamanie,
• stabilność wymiarowa,
• minimalne tworzenie szczelin brzeżnych,
• zwiększona odporność na barwienie i przebarwienia,
• łatwość konturowania i polerowania,
• i co najważniejsze: biokompatybilność, nietoksyczność, działanie niealergizujące.

Obecnie istnieją różne materiały, które można wykorzystać do wykonania koron tymczasowych. Tradycyjnie, termoplastyczne materiały akrylowe [PMMA i metakrylan metylu (MMA)] były stosowane jako materiał tymczasowy z wyboru i do pewnego stopnia spełniały wiele z tych mechanicznych i fizycznych wymagań. Nowoczesne kompozytowe materiały prowizoryczne typu bis-akryl (połączenie akrylu i żywicy BIS-GMA), żywice kompozytowe laboratoryjne, żywice kompozytowe na bazie UDMA stają się coraz bardziej popularnym wyborem, częściowo ze względu na ich lepsze właściwości mechaniczne i łatwość obróbki.

Istnieją różne rodzaje koron tymczasowych: fabryczne (poliwęglanowe, stalowe, celuloidowe) oraz indywidualne wykonywane techniką bezpośrednią i pośrednią. Wybór odpowiedniego typu korony tymczasowej zależy od wielu czynników, takich jak rodzaj zęba, stan zęba, czas potrzebny na przygotowanie i umieszczenie ostatecznej korony, a także preferencje pacjenta.

Uzupełnienia tymczasowe mają zasadniczo takie same wymagania jak uzupełnienia stałe, z wyjątkiem ich długowieczności. Jednak najważniejszym warunkiem powodzenia stosowania uzupełnień tymczasowych jest dokładność brzeżna. Hermetyczna szczelność pomiędzy filarem a koroną tymczasową jest bardzo istotna. Prawidłowo wykonana korona tymczasowa zapobiega mikroprzeciekowi, zmniejszając tym samym prawdopodobieństwo wystąpienia wtórnej próchnicy. Korona tymczasowa o dobrej adaptacji brzeżnej zapobiega także powikłaniom endodontycznym i zapaleniom przyzębia oraz utracie tymczasowego cementu.

Istnieje ryzyko, że dziąsło może cofnąć się pod wpływem korony tymczasowej, szczególnie jeśli korona tymczasowa jest umieszczona na zębie przez dłuższy czas. Cofanie się dziąseł pod koroną tymczasową jest spowodowane nieprawidłowym, mało dokładnym wykonaniem korony tymczasowej, a także obecnością nieszczelności, co prowadzi do drażnienia tkanek dziąsłowych. Jeśli dziąsło cofnie się wokół korony tymczasowej, to granice preparacji mogą zostać odsłonięte.

Aby zapobiec cofaniu się dziąseł pod wpływem korony tymczasowej, należy przestrzegać kilku ważnych zasad:

• dokładnie szlifować ząb,
• precyzyjnie dopasować koronę tymczasową do kształtu zęba,
• dobrać odpowiedni materiał,
• zachować ostrożność podczas czyszczenia i higienizacji.

Podsumowując, należy zaznaczyć, iż stosowanie koron tymczasowych przynosi wiele korzyści funkcjonalnych i estetycznych. Aby zminimalizować ryzyko cofania się dziąseł pod koroną tymczasową, ważne jest, by była ona odpowiednio dopasowana do oszlifowanego zęba, miała łagodne kontury, kształt i formę sprzyjające usuwaniu pokarmów i biofilmu oraz odpowiednią gładkość powierzchni, która zapobiega odkładaniu się płytki nazębnej. To wszystko z pewnością pomoże uniknąć nieszczelności i następowego drażnienia dziąseł.




Ryc. 1a, b. Most tymczasowy wykonany metodą pośrednią.

Piśmiennictwo

1. Hernandez EP, Oshida Y, Platt JA i wsp.Mechanical properties of four methylmethacrylate-based resins for provisional fixed restorations. Biomed Mater Eng 2004; 14: 107- 122
2. Diaz-Arnold AM, Dunne JT, Jones AH: Microhardness of provisional fixed prosthodontic materials. J Prosthet Dent 1999; 82: 525- 528
3. Ireland MF, Dixon DL, Breeding LC, et al: In vitro mechanical property comparison of four resins used for fabrication of provisional fixed restorations. J Prosthet Dent 1998; 80: 158- 162
4. Young HM, Smith CT, Morton D: Comparative in vitro evaluation of two provisional restorative materials. J Prosthet Dent 2001; 85: 129- 132
5. Javed F, Arif A, Khan FR. Comparison of marginal accuracy in two different materials used in provisional crown and bridge - an in vitro experimental study. J Pak Med Assoc. 2023;73(3):567-571. doi:10.47391/JPMA.5008
6. Givens EJ Jr, Neiva G, Yaman P, Dennison JB. Marginal adaptation and color stability of four provisional materials. J Prosthodont. 2008;17(2):97-101. doi:10.1111/j.1532-849X.2007.00256.x
7. LaMar FR Jr. Microgap or macrogap: significance of the marginal discrepancy between implant crown and abutment. Int J Periodontics Restorative Dent. 2004;24(3):207.
8. Ahmad, I. (2006). Protocols for predictable aesthetic dental restorations Irfan Ahmad. Blackwell Munksgaard.
9. Pawlik MM, Kochanek-Leśniewska A, Wojda M. Materials and methods of making temporary restorations. Prosthodontics. 2022;72(3):272-281. doi:10.5114/ps/153580.