Opublikowano dnia : 22.01.2025
SPECJALISTA RADZI
Metody postępowania w zakresie profilaktyki i leczenia nawracającej opryszczki wargowej.
Joanna Rasławska-Socha
Do mojego gabinetu zgłosiła się 23-letnia kobieta z częstymi epizodami nawrotowej postaci opryszczki wargowej. Jakie metody postępowania w zakresie profilaktyki i leczenia są rekomendowane w takich przypadkach?
Nawracająca opryszczka wargowa rozwija się na skutek reaktywacji wirusa opryszczki pospolitej typu 1 (HSV-1). Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) aż 64% populacji świata w wieku poniżej 50 lat jest nosicielami HSV-1, a u 5-10% zakażonych dochodzi rocznie do ponad sześciu epizodów nawrotów opryszczki wargowej.
Wśród przyczyn powtórnego wysiewu zmian wymienia się:
- stres,
- choroby przebiegające z gorączką,
- ekspozycję na promieniowanie ultrafioletowe,
- niedoborową dietę.
Ponadto wykwity mają tendencję do pojawiania się w czasie miesiączki, po miejscowych zabiegach lub urazach, oraz w czasie sterydoterapii. Warto nadmienić, że prawdopodobne jest również występowanie genetycznej predyspozycji do nawrotów opryszczki wargowej.
W przebiegu schorzenia obserwuje się fazę prodromalną, której towarzyszą dolegliwości w postaci bólu, pieczenia, świądu lub mrowienia okolicy dotkniętej nawrotami. Objawy te poprzedzają pojawienie się charakterystycznych dla tego schorzenia pęcherzyków. Wykwity te dość szybko pękają, a na ich miejscu powstają strupy. Zazwyczaj gojenie zmian trwa ok. 7-10 dni i nie jest związane z bliznowaceniem.
Przyjmuje się, że leczenie przeciwwirusowe najkorzystniej jest wdrożyć w fazie prodromalnej, często trwającej nie więcej niż 6 godzin. Złotym standardem pozostaje acyklowir, który – w zależności od wskazań – może być stosowany miejscowo lub ogólnoustrojowo. W leczeniu pojedynczego epizodu opryszczki wargowej rekomenduje się przede wszystkim terapię miejscową. Na rynku dostępne są maści, żele, kremy, plastry oraz sztyfty zawierające 5% acyklowir (Zovirax, Hascovir) lub połączenie acyklowiru i hydrokortyzonu (Zovirax Duo). Z kolei walacyklowir jest prolekiem, który może być stosowany w formie jednodniowej terapii opryszczki wargowej w dawce 4000 mg (2000 mg p.o. co 12 godzin).
Ogólnoustrojowe preparaty acyklowiru są przede wszystkim zalecane w leczeniu nawrotowej postaci opryszczki wargowe, jako terapia supresyjna – mająca na celu ograniczenie reaktywacji HSV-1. U pacjentów immunokompetentnych acyklowir podaje się ogólnoustrojowo, gdy nawroty opryszczki pojawiają się co najmniej 6 razy w ciągu roku. Wówczas zaleca się 400 mg acyklowiru p.o. co 12 godzin (dobowa dawka maksymalnie 1000 mg) przez 6-12 miesięcy. U chorych w immunosupresji, niezależnie od liczby nawrotów opryszczki wargowej, rekomenduje się 200 mg acyklowiru p.o. co 5 do 8 godzin (dobowa dawka maksymalnie 600–1000 mg) w czasie zwiększonego ryzyka reaktywacji wirusa, np. podczas miesiączki.
Niezwykle istotne jest zidentyfikowanie czynników wyzwalających epizody tego schorzenia u danego pacjenta. Udowodniono, że profilaktyczne przyjmowanie leków przeciwwirusowych przed ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe zmniejsza ryzyko nawrotów opryszczki wargowej. Korzystne jest także stosowanie fotoprotekcji (SPF powyżej 15) okolicy warg. U osób z nawrotami schorzenia sugeruje się również stosowanie profilaktyki przeciwwirusowej przed lub po zabiegach w okolicy ust (np. po procedurach przeciwstarzeniowych skóry twarzy za pomocą lasera CO2).
Dieta i styl życia wywierają niebagatelny wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Ważnym elementem profilaktyki nawrotów opryszczki jest dbałość o kondycję psychiczną poprzez umiejętne zarządzanie stresem. Ponadto, odnotowano tendencję do częstszej reaktywacji HSV-1 u osób z niskim poziomem witaminy D. W związku z tym u pacjentów dotkniętych problemem nawracającej opryszczki wargowej warto rozważyć oznaczenie surowiczego stężenia 25-hydroksywitaminy D w surowicy oraz uzupełnienie ewentualnego niedoboru. Ze względu na potencjalną rolę niedoboru cynku w nawrotach infekcji wirusem opryszczki wielu autorów rekomenduje doustną suplementację tego pierwiastka. Bezpieczną alternatywę dla działających ogólnoustrojowo preparatów mogą stanowić miejscowo stosowane maści i kremy zawierające związki cynku. Skuteczność związków cynku w gojeniu wykwitów, porównywalną do miejscowych preparatów acyklowiru, potwierdzono w badaniach klinicznych. Do pozostałych preparatów miejscowych mogących uzupełniać terapię należą: żele na bazie aloesu lub krzemionki, a także maści zawierające lanolinę lub glicynę.
Nawroty opryszczki wargowej stanowią wyzwanie kliniczne dla lekarzy praktyków oraz problem na tyle istotny z punktu widzenia systemu opieki zdrowotnej, że w 2017 roku amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA) wydała specjalne rekomendacje dotyczące badań nad wynalezieniem celowanej farmakoterapii nawrotów opryszczki wargowej. Dotychczas nie opracowano szczepienia przeciwko HSV-1, jednak warto nadmienić, że w przeprowadzonych w ostatnich latach badaniach odnotowano korzystny wpływ szczepionki przeciwgruźliczej (BCG) na redukcję nawrotów opryszczki wargowej u mężczyzn.
Joanna Rasławska-Socha
dr n. med., Katedra i Zakład Stomatologii Przedklinicznej
i Endodoncji Przedklinicznej PUM w Szczecinie
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Mariusz Lipski
Piśmiennictwo:
- Gopinath D, Koe KH, Maharajan MK i wsp. A Comprehensive Overview of Epidemiology, Pathogenesis and the Management of Herpes Labialis. Viruses. 2023; 15(1), 225.
- World Health Organization: WHO Fact Sheets. Herpes simplex virus. WHO 10 grudnia 2024; https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/herpes-simplex-virus (dostęp online z dn. 11.12.2024 r.)
- Medycyna Praktyczna. Indeks Leków MP. https://indeks.mp.pl/subst.php?id=44 (dostęp online z dn. 10.12.2024 r.)
- Food and Drug Administration. Recurrent Herpes Labialis: Developing Drugs for Treatment and Prevention Guidance for Industry. FDA 2017; https://www.fda.gov/files/drugs/published/Recurrent-Herpes-Labialis---Developing-Drugs-for-Treatment-and-Prevention.pdf (dostęp online z dn. 11.12.2024 r.)
- Woo SB i wsp. Management of recurrent oral herpes simplex infections. Oral Surgery, Oral Medicine, Oral Pathology, Oral Radiology and Endodontics 2007; 103, S12.e1 - S12.e18.
- Salomon J, Szepietowski J. Valaciclovir in the treatment of herpes simplex and herpes zoster infections. Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny. 2012; 99(6), 707-715.
- Pittet LF, Moore CL, McDonald E i wsp. Bacillus Calmette-Guérin vaccination for protection against recurrent herpes labialis: a nested randomised controlled trial. EClinicalMedicine. 2023; 11, 64, 102203.
- Boes H, Goulioumis V, Wechsler A i wsp. Clinical Study on the Effectiveness of Three Products in the Treatment of Herpes Simplex Labialis. Sci Rep 2020; 10, 6465.
- Kuchar E, Szenborn L, Duszczyk E. Zakażenia wirusem opryszczki zwykłej – część I. Medycyna Praktyczna 2019; https://www.mp.pl/medycynarodzinna/ekspert/pytania-do-eksperta/199466,zakazenia-wirusem-opryszczki-zwyklej-czesc-1 (dostęp online z dn. 11.12.2024 r.).
- Sarnoff D.: Treatment of Recurrent Herpes Labialis. Journal of Drugs in Dermatology 2014, 13 (19), JO914.
- Stoopler E., Kuperstein A., Sollecito T.: How do I Manage a Patient with Recurrent Herpes Simplex? J Can Dent Assoc 2012, 78, c154.
.
